Direnen Haliç’in Ateş’i
Mersin’den bir kadın işçi
Nejat Elibol’un Direnen Haliç romanı 1975’te, Alibeyköy’de, aralarında Sungurlar Kazan fabrikasının da olduğu üç fabrikadaki direnişin öyküsünü anlatır. Elibol, lise öğrenimini yarıda bırakarak 18 yaşında tornacı çırağı olarak işçiliğe başlayıp yedek parça imalathanesi, döküm fabrikası ve Sungurlar Kazan fabrikasında kaynakçı olarak çalıştı. İşçilik yapan Orhan Kemal’in ve Hakkı Özkan’ın roman ve öykülerinde olduğu gibi Direnen Haliç romanında da Nejat Elibol’un kendi yaşamından kesitler vardır. 1988 yılında yayınlanan romanda, Haliç’in çevresindeki yamaçlarda ve tepelerde kucak kucağa sıralanmış evlerde, fabrikalarda yaşananlar, mücadeleler vardır.
Küçük Kazan fabrikasındaki direnişin öncülerinden Birol’un “Sessiz Tanrıça” dediği genç bir kadın işçi olan Ateş’in dönüşümünü de anlatır roman. Deterjan fabrikasında çalışan ve vardiyaya gitmek için gecenin karanlığında duvar diplerinden yürüyen işçi kızlar geniş cadde kenarında üçer beşer kümelenip uykusuz gözlerle ve sabırsızlıkla otobüsleri bekliyorlardı. Ateş sessizce düşüncelere dalardı. O, sessizliğin kendisiydi sanki… Günlük yaşamı, katlanmak zorunda olduğu bir acıydı. Küçük yaşta kaybettiği annesinin acısı bir yana, ona karşı hem acıma hem de nefret duyduğu babası ile yaşamak zorunda olması çok daha zor ve katlanılmazdı. Ateş’i bir tek, sevdiğini, Mehmet’i, düşünmek sevindiriyordu.
Küçük Kazan fabrikasında çalışan Mehmet ve Birol iyi arkadaşlardı. Döküm fabrikasında yaşananlar, işçilere yapılan haksızlıklar, kabaran öfke, grev ihtimali Birol’u etkiliyor, coşkusunu Mehmet ile paylaşmak istiyordu. Fakat bunlar Mehmet’in hiç ilgisini çekmiyordu. Mehmet’in hayali, bir an önce bir gemide iş bulup denize açılmaktı ve yaşadığı yerden kurtulmaktı. Mehmet sadece fabrikayı ve arkadaşlarını değil, sevdiği kızı da bırakıp gidecek kadar bağlıydı denizlere. Ateş’le vedalaşırken geri geleceğini söylemişti. Oysa Ateş, Mehmet’in gidişine anlam verememiş, onu suskunlukla karşılamış ve bir daha birlikte olamayacaklarını hissetmişti.
Ateş’in babası Kazan fabrikasında Postabaşı olarak çalışan, işçilere sürekli gözdağı veren, hakaret eden, işçileri aşağılamaktan zevk alan bir adamdı. Ateş, babasıyla Mehmet’in aynı fabrikada çalıştığını öğrendiğinde, babasının aralarına bir kara bulut gibi dikilivereceğini biliyordu. Babası sürekli içip küfür eden, her fırsatta Ateş’i döven kötü bir insandı. Bir kavgaya karıştıktan sonra postabaşı olan babası işten atılmıştı. Artık sürekli içip evde sorun çıkarıyor, işten çıkartılmış olmasını kendine yediremiyordu. Ama elinden de bir şey gelmiyordu. Derken bir gün, evine gelen bir ziyaretçi ona yeni işler verecekti. Döküm fabrikasında grev kırıcılığı yapacak ve hatta katil olacaktı. Ateş bu olaylar karşısında sessiz kalmayacaktı. Ateş, babasının bir işçiyi öldürdüğünü, Mehmet’in arkadaşı Birol’a söyledi ve o gün evine dönmedi. Ateş, babasının öldüğü haberini daha sonra alacaktı. Bu haberle birlikte Ateş’i artık çok daha farklı bir hayat bekliyordu. Bu sürçte, Birol ile Ateş’in arkadaşlıkları da gelişip ilerliyordu. Bütün gününü, direnişin başladığı Küçük Kazan fabrikasında geçiren Birol, Ateş’i düşünmeden edemiyordu.
Deterjan fabrikasında Ateş ile aynı kısımda çalışan on beş işçi kızın da kolları sürekli hareket halindedir. Kimisi, kutulara sıvı deterjan dolduran makinenin, kimisi de paketlemek için karton kutuların başında dururlardı. Uykularını yenmek için hep bir ağızdan türkü söyler, kutuların dünyasında düşler kurarlardı. Ateş’in dünyası önceleri bir üçgenden ibaretti. Bu üçgenin bir köşesinde ev, bir köşesinde babası, diğer köşesinde ise sevdiği adam vardı. Sevdiği adam kendini bırakıp denizlere açılmış, o ise iş ve ev arasında kalmıştı. Ateş, Mehmet’in yakın arkadaşı Birol’a gidip her şeyi anlatmaya karar verdiğinde yeni bir yol ayrımına da girmişti. İnsan hayatında bütün duyguların aynı anda yaşanması çok seyrek bir durumdur. Ama Ateş bu ruh hali içinde kendini Birol’a yakın hissediyordu. “Beni, seni anlamak isteyen bir arkadaş olarak kabul et” diyen Birol’un elini tuttuğunda, içinde hangi duygunun ağır bastığına henüz karar verememişti. İçinde bulunduğu çıkmaz mı, yoksa karşısındaki saf ruhun beceriksizce fakat güven dolu sözleri mi… bilemiyordu. Yeni bir arkadaşlığın da temelleri atılıyordu böylelikle. Birol’un “sessizlik tanrıçası” dediği Ateş, artık daha çok sohbet ediyor ve hem Birol’u hem de direnişlerini anlamaya çalışıyordu. Çalışırken Birol’un anlattıklarını düşünmeden edemiyordu. Mesela önceleri bulaşıkları yıkadığı sabunu da kendi gibi işçilerin ürettiği aklına gelmezdi. Yarattığı değere bu denli yabancılaşmıştı. “Yaptığın iş önemli sayılmasa da bir işe yarıyorsun sen” diyordu Birol ona. “Seni sadece kollarını hareket ettiren basit bir makine olarak görüyorlar…” Birol’un söylediklerini dinliyor, “bunları neden daha önce düşünmedim?” diye kendine kızıyordu. Ama artık güçlü olmak istiyordu. Ateş’in ruhunda içten içe bir değişim yaşanıyordu. Yıllardır ev ile fabrika arasında sıkışıp kalmış Ateş, yaşamın bambaşka bir yönü olduğunu anlamaya başlıyordu.
Babasının ölümünden sonra Ateş’i yalnız bırakmak istemeyen dayısının, onu ikna ederek kendi evine götürmesiyle birlikte Ateş’in hayatında bir şeyler daha değişmeye başladı. Tersanede çalışan dayısı aynı zamanda işyeri temsilcisiydi. Ateş, dayısının kızıyla birlikte tiyatro çalışmalarına katılacak ve işçi tiyatrosunda yerini alacaktı. Uzun süredir görüşemediği Birol’la miting alanında karşılaştıklarında her ikisi de çok mutlu olacaklardır. Ateş Birol’un eline tutuşturduğu davetiye ile bir sonraki buluşma yerini de söylemiş olur.
Artık Ateş’in farklı bir hayatı vardı. Acılarını arkasında bırakmıştı. İşçi tiyatrosunda oyun oynuyor, mücadeleci işçilerin arasında dünyaya kendi sınıfının penceresinden bakıyordu. Romanın sonunda işçiler Küçük Kazan ve Büyük Kazan (Sungurlar) fabrikasındaki direnişi kazanırlar. Her ne kadar direnişin öncüleri işe geri alınmamış olsa da verdikleri mücadelenin deneyimleri, işçilerin birliğinin, işçi komitesinin önemi bizlere çok sade bir dille anlatılıyor. Romanın aktardığı olumlu ve olumsuz mücadele deneyimleri bugünkü genç kuşak işçilere ışık tutuyor. Ateş’in öyküsü ise sınıf mücadelesine katılan kadınların pasiflikten, bilinçsizlikten sıyrılarak nasıl dönüşüp güçlendiğinin öyküsüdür.
Ahmet Yıldız Bu Ortalamaya Girer mi?
Vakit Nakittir!
Son Eklenenler
- İktidarın desteğini arkasına alan patronlar işçilerin haklarına pervasızca saldırıyor, işçiler mücadele ediyor. Adıyaman Besni’de Mega Polietilen fabrikasında ücret gaspına karşı başlayan direniş sonuç verdi, işçilerin 2 aylık ücretleri yatırıldı....
- Birleşik Metal-İş Sendikası Gebze 1 No’lu Şubenin örgütlü olduğu Mersen’de işçiler, sendika ve toplu sözleşme hakları için 19 Nisanda greve çıktı. Sendikadan yapılan açıklamada şu sözlere yer verildi: “Fransa sermayeli Mersen’in merkez yöneticileri...
- İşçi Dayanışması’yla tanışmış işçi kardeşlerimiz, gazetemizin kendilerinde yarattığı değişimi çok iyi bilir. UİD-DER ile yolları kesişen her işçi kardeşimizin zihni açılır, doğru bir ifadeyle dünyaya ve her şeye sanki üç boyutlu bir gözlükle bakar...
- Bu dünyaya sadece çalışmak için gelmiş gibiyiz. İşyerinde arkadaşlarımın ağzından sürekli şu sözler dökülüyor: “Ya biz bu dünyaya çalışmak için mi geldik? Evde iş, fabrikada iş… Sürekli bir döngünün içinde dönüp duruyoruz. Neden bu kadar çok...
- Türkiye’de seçimler öncesinde çok sayıda emekli eylemi gerçekleşti. Emeklilerin yaşadığı sorunların sandığa yansıyarak yerel seçimleri etkilediği herkesin malumu… Sorunlarımız bitmedi ve seçim sonrasında da emekliler olarak taleplerimizi haykırmaya...
- Merhaba dostlar; bizler İstanbul’dan bir grup öğretmeniz. 1 Mayıs’a yaklaşırken duygularımızı siz işçi kardeşlerimizle paylaşmak istedik. Öncelikle her sene olduğu gibi bu sene de 1 Mayıs coşkusunu haftalar, aylar öncesinden hissetmeye başladık. O...
- Öz Gıda-İş Sendikasında örgütlü işçilerin 7 Marttan beri grevde olduğu Abalıoğlu Lezita fabrikasında 16 Nisanda jandarma işçileri ve sendikacıları darp etti ve ters kelepçeyle gözaltına aldı. Yaralanan 8 işçi hastaneye kaldırıldı. İzmir Kemalpaşa’da...
- 17 Nisan Sağlıkta Şiddete Karşı Mücadele Günü kapsamında Türkiye’nin pek çok kentinde sağlık emekçileri basın açıklamaları gerçekleştirdi. 12 yıl önce Gaziantep’te görev sırasında katledilen Dr. Ersin Arslan ve sağlıkta şiddet sonucu yaşamını...
- Bursa’da faaliyet gösteren Durak Tekstil’de 6 işçi Öz İplik-İş Sendikasına üye oldukları için işten atılmış ve fabrika önünde direnişe geçmişlerdi. 6 Şubattan itibaren direnişlerine kararlı bir şekilde devam eden Durak Tekstil işçileriyle dayanışma...
- Sermaye sınıfı ve iktidar bizi bir birey, bir insan olarak değil sadece ucuz işgücü kaynağı olarak görüyor. Çok çocuk doğurmamızı, gelecek işçi kuşaklarını yetiştirmemizi beklerken, kadın istihdamını teşvik ettiklerini söylerken, doğum ve emzirme...
- Adıyaman’ın Besni ilçesinde bulunan Mega Polietilen fabrikasında 2 aylık ücretleri gasp edilen işçiler 8 Nisanda iş bırakarak direnişe başladı. 15 Nisanda BİRTEK-SEN’in çağrısıyla fabrika önünde bir dayanışma eylemi yapıldı. 5 Nisandan bu yana...
- İşçi sınıfının 8 saatlik işgünü için mücadelesinden doğan 1 Mayıs’ın 138 yıllık bir tarihi var. Kuşaklar boyunca kadın ve erkek işçiler işgününü 8 saate indirmek için mücadele ettiler ama bu mücadele işgününün kısaltılması talebiyle sınırlı kalmadı...
- Hepimiz artan hayat pahalılığından şikâyet ediyoruz. Geçimimizi sağlamakta, ay sonunu getirmekte zorlanıyoruz. Çarşı-pazarda, marketlerde hep aynı sohbeti yapıyor, aynı dertten yakınıyoruz: Hayat çok pahalı! Çoğumuz için tatil yapmak, hafta sonu...