Geçtiğimiz günlerde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı işçi sendikalarının toplu sözleşme imzalama yetkisi olup olmadığını belirleyen rakamları açıkladı. Bakanlığın 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu gereğince açıkladığı işkollarındaki işçi sayıları ve sendikaların üye sayılarına ilişkin 2015 Temmuz ayı istatistiklerine göre; Türkiye’de toplam 12 milyon 744 bin 685 sigortalı işçi bulunuyor. 1 milyon 429 bin 56 işçi kayıtlara göre sendika üyesi. Ancak bunların ne kadarının toplu sözleşme hakkından yararlandığı belirsiz. 164 sendikadan sadece 53’ü ülke barajı olan %1’i geçebiliyor. Yani Türkiye’de toplu sözleşme imzalama yetkisi olmayan 111 sendika bulunuyor.
Öncelikle belirtmek gerekir ki işçi sayısı istatistiklerde belirtilenden çok daha fazladır. Sigortasız işçiler, Suriyeli göçmen işçiler başta olmak üzere kayıt dışı istihdam bu rakamlara dâhil değildir. Türkiye’de milyonlarca kayıt dışı işçi olduğu bilinmektedir. Yani sendikalı işçi sayısı işçi sınıfının genel kitlesi içinde rakamların gösterdiğinden kat be kat düşüktür. Kayıt dışı istihdam, taşeronlaştırma, işçilerin örgütlenmesi için gerekli zaman ve enerjiyi tüketen iş koşulları sendikaların altının daha da oyulmasına neden olmaktadır. Ancak işçi sınıfının bu durumu aşmasının önündeki en büyük engel sendikaların üzerine çöreklenmiş sendikal bürokrasidir.
2011 yılında sendikalar ve toplu iş sözleşmesi kanunları değişmiş ancak 12 Eylül faşizminin işçi sınıfının mücadelesinin önüne barikatlar koyan anlayışı ve sendikal yasak ve barajlar olduğu gibi korunmuştu. Sendikal bürokrasi bu barajların kaldırılması konusunda ciddi bir çaba sarf etmemişti. Hatta en büyük işçi sendikaları konfederasyonu olan Türk-İş, hazırladığı ve Bakanlığa ilettiği kanun taslağında 12 Eylül barajlarının aynen korunmasını istemişti.
Daha sonra yapılan düzenlemelerde bir işkolunda toplu sözleşme imzalamak için o işkolundaki işçilerin %10’unu örgütlemiş olma şartı 2016’ya kadar %1, 2018 sonrası ise %3 olacak şekilde kademeli olarak indirildi. Ancak pek çok işkolu birleştirilerek bu düzenleme boşa çıkarıldı. Baraj kimi işkollarında fiilen daha yukarı çıkmış oldu. Şimdiki durumda toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi için gerekli %1 işkolu barajını geçen sadece 53 sendika bulunuyor. Bunlardan 32’si Türk-İş’e, 16’sı Hak-İş’e, 5’i de DİSK’e bağlı sendikalar. Buna göre, DİSK’ten yalnızca Genel-İş, Birleşik Metal-İş, Lastik-İş, TEKSTİL ve Güvenlik-Sen toplu sözleşme yapmaya yetkili. Ekonomik ve Sosyal Konsey üyesi bir konfederasyona bağlı olmayan bağımsız sendikalardan ise yalnızca 2’si %1’lik barajı geçebildi.
İstatistikler açıkça gösteriyor ki her işkolunda tüm işçileri örgütleyebilecek sendikalar var. Ancak bu sendikalar hem yasal ve fiili engellerin hem de kendi ataletsizliklerinin sonucu olarak işçilere güven verip onları örgütlemekten uzaklar. Bu durum ancak öncü ve mücadeleci işçilerin işçi sınıfının gerçek mücadele örgütleriyle buluşması, eğitilmesi ve sendikaların tabanlarında örgütlenme çalışması yürütmesiyle aşılabilir.
Bakanlığın Temmuz 2015 verilerine göre, işkollarındaki kayıtlı işçi sayıları ve sendikaların üye oranları şöyle:
Avcılık, Balıkçılık, Tarım ve Ormancılık
Toplam işçi sayısı: 142 bin 409
Hak-İş’e bağlı Öz Orman-İş: %17,81
Türk-İş’e bağlı Tarım-İş: %8,11
Türk-İş’e bağlı Türkiye Orman-İş: %0,09
Gıda Sanayi
Toplam işçi sayısı: 585 bin 304
Hak-İş’e bağlı Öz Gıda-İş %5,46
Türk-İş’e bağlı Tek Gıda-İş: %4,74
Türk-İş’e bağlı Şeker-İş: %2,50
DİSK’e bağlı Gıda-İş %0,35
Madencilik ve Taş Ocakları
Toplam işçi sayısı: 196 bin 521
Türk-İş’e bağlı Türk Maden-İş: %13,43
Türk-İş’e bağlı Genel Maden-İş: %5,14
DİSK’e bağlı Dev Maden-Sen: %0,34
Hak-İş’e bağlı Öz Maden-İş: %0,08
Petrol, Kimya, Lastik ve İlaç
Toplam işçi sayısı: 452 bin 960
Türk-İş’e bağlı Petrol-İş: %7,75
DİSK’e bağlı Lastik-İş: %2,60
Öz Petrol-İş: %0,18
Dokuma, Hazır Giyim ve Deri
Toplam işçi sayısı: 1 milyon 12 bin 191
Türk-İş’e bağlı TEKSİF: %5,70
Hak-İş’e bağlı Öz İplik-İş: %2,14
DİSK’e bağlı TEKSTİL: %1,19
Türk-İş’e bağlı DERİTEKS: %0,25
BATİS: %0,20
Ağaç ve Kâğıt
Toplam işçi sayısı: 246 bin 431
Türk-İş’e bağlı Ağaç-İş: %1,61
Türk-İş’e bağlı Selüloz-İş: %1,59
Hak-İş’e bağlı Öz Ağaç-İş: %4,47
DİSK’e bağlı Tümka-İş: %0,22
Hak-İş’e bağlı Öz Kağıt-İş: %0,26
İletişim
Toplam işçi sayısı: 61 bin 945
Türk-İş’e bağlı Haber-İş: %22,52
Hak-İş’e bağlı Öz İletişim-İş: %1,17
DİSK’e bağlı Dev İletişim-İş: %0,10
Basın, Yayın ve Gazetecilik
Toplam işçi sayısı: 97 bin 365
Türk-İş’e bağlı Basın-İş: %2,14
Türk-İş’e bağlı TGS: %1,05
DİSK’e bağlı Basın-İş: %0,51
Hak-İş’e bağlı Medya-İş: %1,62
Banka, Finans ve Sigorta
Toplam işçi sayısı: 299 bin 151
Türk-İş’e bağlı BASİSEN: %14,18
Türk-İş’e bağlı BASS: %5,10
Hak-İş’e bağlı Öz Finans-İş: %10,38
Bağımsız BANKSİS: %2,95
DİSK’e bağlı Bank-Sen: %0,17
Ticaret, Büro, Eğitim ve Güzel Sanatlar
Toplam işçi sayısı: 2 milyon 787 bin 417
Türk-İş’e bağlı Tez Koop-İş: %2,01
Türk-İş’e bağlı Koop-İş: %1,73
Hak-İş’e bağlı Öz Büro-İş: %1,02
DİSK’e bağlı Sosyal-İş: %0,35
Çimento, Toprak ve Cam
Toplam işçi sayısı: 161 bin 210
Türk-İş’e bağlı Türkiye Çimse-İş: %14,70
Türk-İş’e bağlı Kristal-İş: %4,65
Hak-İş’e bağlı Öz Toprak-İş: %1,02
Metal
Toplam işçi sayısı: 1 milyon 468 bin 64
Türk-İş’e bağlı Türk Metal: %11,33
Hak-İş’e bağlı Çelik-İş: %2,20
DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş: %2,12
İnşaat
Toplam işçi sayısı: 1 milyon 669 bin 224
Türk-İş’e bağlı Yol-İş: %2,22
DİSK’e bağlı Dev Yapı-İş: %0,02
İnşaat-İş: %0,01
Enerji
Toplam işçi sayısı: 253 bin 340
Türk-İş’e bağlı Tes-İş: %23,18
Hak-İş’e bağlı Enerji-İş: %1,30
DİSK’e bağlı Enerji-Sen: %0,63
Taşımacılık
Toplam işçi sayısı: 741 bin 123
Türk-İş’e bağlı Demiryol-İş: %2,22
Türk-İş’e bağlı Hava-İş: %2,18
Hak-İş’e bağlı Öz Taşıma-İş: %2,18
Türk-İş’e bağlı TÜMTİS: %1,16
DİSK’e bağlı Nakliyat-İş: %0,67
Gemi Yapımı ve Deniz Taşımacılığı, Ardiye ve Antrepoculuk
Toplam işçi sayısı: 168 bin 37
Türk-İş’e bağlı Türk Deniz-İş: %3,44
Türk-İş’e bağlı Liman-İş: %2,29
Türk-İş’e bağlı Dok Gemi-İş: %2,03
DİSK’e bağlı Limter-İş: %0,11
Sağlık ve Sosyal Hizmetler
Toplam işçi sayısı 306 bin 746
Türk-İş’e bağlı Sağlık-İş: %4,02
Hak-İş’e bağlı Öz Sağlık-İş: %2,31
DİSK’e bağlı Dev Sağlık-İş: %0,20
Konaklama ve Eğlence İşleri
Toplam işçi sayısı: 899 bin 202
Türk-İş’e bağlı TOLEYİS %1,69
Hak-İş’e bağlı OLEYİS %1,06
DİSK’e bağlı Dev Turizm-İş: %0,09
Savunma ve Güvenlik
Toplam işçi sayısı: 257 bin 112
Türk-İş’e bağlı Türk Harb-İş: %9,57
Türk-İş’e bağlı Güvenlik-İş: %5;50
Hak-İş’e bağlı Öz-İş: %7,40
DİSK’e bağlı Güvenlik-Sen: %1,12
Ö.G.K. SEN: %1,18
Genel İşler
Toplam işçi sayısı: 938 bin 933
Hak-İş’e bağlı Hizmet-İş: %14,87
DİSK’e bağlı Genel-İş: %6,73
Türk-İş’e bağlı Belediye-İş: %5,62