İşyerinde uğradığımız haksızlıklar karşısında sessiz kalmamak büyük önem taşıyor. İşçiler birleşmeden ve mücadele etmeden haklarını alamazlar. Ancak ne gibi yasal haklarımız olduğunu da bilmemiz gerekiyor. İşçi Dayanışması’nın bu sayısında işçilerin mahkemelerde açabileceği davaları ele alıyoruz.
Kıdem ve İhbar Tazminatı Davası: İşten çıkarılmışsanız ya da sağlık, evlilik, askerlik gibi nedenlerle haklı bir şekilde işten ayrılmışsanız ve tazminat hakkınız verilmemişse kıdem tazminatı davası açabilirsiniz. Bunun için işyerinde en az 1 yıl çalışmış olmanız gerekir. Kıdem tazminatı, giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanır. Ayrıca işyerinde çalışma süreniz ne olursa olsun patron tarafından tek taraflı olarak işten çıkartılmışsanız ihbar tazminatı davası açabilirsiniz. Kendi isteğiyle işten ayrılan işçiler ihbar tazminatına hak kazanamazlar. Kıdem ve ihbar tazminatında zamanaşımı hakkın doğmasından itibaren 10 yıldır.
Hizmet Tespit Davası: İşyerinde çalışırken patron sizden habersiz giriş çıkış yapmışsa ve gün kaybınız varsa hizmet tespit davası açabilir, sigortasız çalıştırıldığınız süreyi SGK hizmet dökümüne işlettirebilirsiniz. Hizmet tespit davası 5 yıl içerisinde açılmalıdır.
Ücret Tazmin Davası: Ücretiniz eksik ödeniyorsa ve ödenmeyen ücretiniz varsa bu ücretlerinizin faiziyle birlikte ödenmesi için ücret tazmin davası açabilirsiniz. Dava, 5 yıl içerisinde açılmalıdır.
Yıllık İzin Ücreti Davası: İşten çıkarıldığınızda kullanmadığınız yıllık izinlere ait ücret ödenmiyorsa yıllık izin ücreti davası açabilirsiniz. Yıllık izin hakkına sahip olmak için en az 1 yıl çalışmış olmanız gerekir. Ödenmeyen yıllık izin ücreti alacağı davası, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde açılmalıdır. Eğer çalışmaya devam ederken yıllık izniniz kullandırılmıyorsa haklı olarak sözleşmenizi feshedebilir ve tazminat alacaklarınızı alabilirsiniz.
Kötü Niyet Tazminatı Davası: İşyerinde cinsiyet, ırk, mezhep, din, siyasi görüş, sendikaya üye olma gibi nedenlerle işinize son verilmişse kötü niyet tazminatı davası açabilirsiniz. Sözleşmenin kötü niyetle feshedildiği durumlarda işçiye ihbar tazminatının 3 katı tutarında kötü niyet tazminatı ödenmesi gerekir. Açılacak dava, iş akdinin sona ermesinden itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.
Manevi Tazminat Davası: İşyerinde çalışırken mobbinge, baskıya ve hakarete maruz kalmışsınız manevi tazminat davası açabilirsiniz. İşçi manevi zarara uğradığını, elem, üzüntü ve acı çektiğini, örneğin iş kazası sebebiyle acı çektiğini veya iş nedeniyle hakarete uğradığını ispat etmekle yükümlüdür. Manevi tazminat davası, iş nedeniyle zararın ortaya çıkmasından itibaren 1 yıl içinde açılır.
İşe İade Davası: İşten haksız bir şekilde çıkarılmışsanız işe iade davası açabilirsiniz. İşyerinde en az 30 işçi çalışan ve 6 aylık kıdemi olan işçiler bu davayı açabilirler. İşe iade davası, fesih tarihinden itibaren 1 ay içinde açılmalıdır. Davada, patron iş akdinin feshinin geçerli bir sebebe dayandığını ispat etmek zorundadır. İspat edemediği takdirde, işçinin talebi haklı bulunursa, işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır. 1 ay içinde işçiyi işe başlatmadığı durumda ise işçinin tazminat hakkı doğar.
İş Kazası Sebebiyle Tazminat Davası: İş kazası geçirmişseniz veya meslek hastalığına yakalanmışsanız uğradığınız zararların giderilmesi için tazminat davası açabilirsiniz. İşçi, iş kazası/meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezliğe uğrarsa, uğradığı beden gücü kaybı için de tazminat talep edebilir. İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçinin ölmesi halinde ise bakmakla yükümlü olduğu kişiler, destekten yoksun kalanlar, tazminat talep edebilirler. İş kazalarıyla ilgili davalarda zamanaşımı 10 yıldır.
Fazla Mesai Alacağı Davası: Fazla çalıştığınız halde mesainiz ödenmiyorsa fazla mesai ücretlerinin (işleyecek faizleriyle birlikte) ödenmesi için fazla mesai alacağı davası açabilirsiniz. Haftada 45 saatin üzerindeki çalışmalar, fazla çalışma sayılır ve bunun için ekstra ücret ödenmesi gerekir. Ancak fazla çalışma sürelerinin toplamı 1 yıl içinde 270 saati aşamaz. Dava, ücretin hak edildiği tarihten itibaren 5 yıl içinde açılmalıdır.
Sendikal Tazminat Davası: Sendikaya üye olduğunuz ve sendikal faaliyet yürüttüğünüz için patron sizi ve arkadaşlarınızı işten atmışsa sendikal tazminat davası açma hakkına sahipsiniz. Bu nedenlerle açılan davalarda, hükmedilen tazminat işçinin bir yıllık ücretinden az olamaz.