Türkiye obezite sıklığı açısından erkeklerde yüzde 20,5, kadınlarda yüzde 41 oranıyla Avrupa birincisi. Bir o kadar da fazla kilolu, yani obez adayı insan var. Obezite vücutta sağlığı bozacak ölçüde aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanıyor. Türkiye yalnızca obezitede değil diyabette yani şeker hastalığında da Avrupa birincisi. Raporlara göre Avrupa’da en yüksek diyabet oranı Türkiye’de. Diyabetli yetişkin sayısı 2021 yılı için 9 milyon 20 bin. Bu sayının 2030’da 10 milyon 817 bin kişiye, 2045’te ise 13 milyon 386 bin kişiye ulaşması bekleniyor. Genel olarak obezite ve diyabetin paketli, şekerli gıdaların aşırı tüketimiyle, aşırı karbonhidrat alımıyla ilgili olduğunu biliyoruz. Peki, bu hep anlatıldığı gibi bir irade sorunu mu, yoksa sınıfsal bir sorun mu?
Obezite ve diyabet gibi hastalıklar doğrudan beslenme şeklimizle ilgilidir. Sağlıkla ilgili makalelerde, videolarda hep “dengeli beslenmek, şekerden uzak durmak sağlık için çok önemli” dendiğini görürüz. Ama biz işçiler için bu ne anlama geliyor? Kendisiyle yapılan söyleşide Türkiye Obezite Araştırma Derneği Başkanı “Karbonhidrat ağırlıklı yiyeceklerin daha ucuz olması nedeniyle, ekonomik güçlük yaşayan kişilerin bu şekilde beslenmeye zorunlu olduklarını görüyoruz” demiş. Birleşik Metal-İş Sendikası Araştırma Merkezi’nin Kasım 2021 raporuna göre yetişkin bir erkeğin sağlıklı bir biçimde beslenmesi için tüketmesi gereken gıdaların aylık karşılığı 828 liradır. Bu değer yetişkin bir kadın için 797, 15-18 yaş arası bir genç için 879, 4-6 yaş arası bir çocuk için 580 liradır. Bu hesaplamanın içinde maliyeti en yüksek grubu yüzde 35,4 ile süt ve süt ürünleri oluşturuyor. Et, balık, tavuk grubu yüzde 19,9 ile ikinci sırada yer alıyor. Sebze ve meyvelerin maliyeti ise üçüncü sırada geliyor. Bu hesaba göre dört kişilik bir ailenin evine yalnızca gıda harcamaları için 3 bin 84 lira girmesi gerekiyor, buna açlık sınırı deniyor.
Asgari ücret neredeyse açlık sınırına dayanmışken tek harcaması gıda olmayan işçi ve emekçilerin sağlıklı beslenemeyeceği açık değil mi? Bu nedenle markete girdiğimizde sağlıklı olmasından çok doyurucu ve ucuz olan ürünleri alıyoruz. Yolda geçen zamanı da eklediğimizde çalışma saatlerimiz o kadar uzun ki biraz daha fazla uyuyabilmek için kahvaltısız yola çıkıyor, çoğunlukla poğaça, simit, bisküvi gibi sağlıksız gıdalarla sabahı geçiştiriyoruz. Çocuklarımızın beslenmesine ucuz kekler, krakerler, meyve suları koyuyoruz. Protein ihtiyacımızı yemeklerin içine koyduğumuz 100 gr kıymayla gidermeye çalışıyoruz. Genellikle makarna, pilav ve ekmek yemeyi zorunlu olarak tercih ediyoruz. Günlük olarak ihtiyacımız olan besin değerlerini alamıyoruz.
Sağlık otoriteleri kişilerin tükettiği yiyeceklerin içeriğini bilmesi gerektiğini, paketlerde yazılanları, içinde ne kullanıldığını okumamız gerektiğini söylüyor. Oysa marketlerden satın aldığımız ve ucuz olduğu için tercih etmek zorunda kaldığımız tatlılarda, maliyeti çok daha düşük olduğu için glikoz şurubu, genel olarak da nişasta bazlı şekerler kullanılıyor. Bu şekerler kalp rahatsızlıklarına ve pek çok kronik hastalığa davetiye çıkarıyor. Ama şeker pancarından üretilen şekerle yapılan bir tatlıyı ayda bir kere bile yeme şansımız yok. Çocuklarımız için marketlerden aldığımız şeker, bisküvi, çikolata gibi atıştırmalıklarda birçok kanserojen madde, palm yağı gibi sağlığa zararlı yağlar kullanılıyor, yani içleri zehir dolu. Ancak bunları almak zorunda kalıyoruz, çünkü istedikleri başka şeyleri almaya zaten gücümüz yetmiyor.
Genetik faktörler elbette obezite ve diyabet hastalığında etkili. Ancak sağlıksız beslenme de obezite ve diyabeti doğrudan etkiliyor. Sadece dengeli beslenmek değil, düzenli spor yapabilmek de sağlıklı yaşamak için oldukça gerekli. Spor hem bedenen, hem de zihnen daha sağlıklı olmamızı sağlıyor. Ancak günde 10-12 saat çalışıp bütün enerjisini kaybeden işçilerin spor yapmaya vakitleri de takatleri de yok. Bir sonraki gün çalışabilmek için uyumak, dinlenmek zorunda işçiler. Hadi kendimizi biraz zorlayıp spor yapalım desek bile spor salonları çok pahalı. Ortada bunun için ayrılabilecek bir para yok.
Emekçi kitlelerin sağlıklı ve yeterli gıdaya erişimi arttığında elbette kronik hastalıkların görülme sıklığı da azalacaktır. Sağlıklı beslenmek, zinde olmak, insanca bir ömür sürebilmek işçilerin de hakkıdır. Bunun için de örgütlenmeli, sağlıklı bir yaşam hakkı için mücadele etmeliyiz!