Rus yazar Maksim Gorki’nin Ana adlı romanı, Pelageya Nilovna’nın ve aynı fabrikada çalışan işçilerin yoksulluk ve sefalet içerisinde süren yaşamlarını anlatarak başlar. Küçük yaştan itibaren ağır koşullar altında çalışırken rızası alınmadan kocasıyla evlenmek zorunda kalır. Evlatlık olarak çok küçük yaşta yanına aldığı Pavel ve kocasıyla birlikte çileli bir yaşamı sürer. Çevresindeki herkes gibi, yaşamları çalışmakla geçtiği halde, ağır yoksulluk altında inlemektedirler. Kocası yaşama olan hıncını eşinden ve oğlundan çıkarmaktadır. Dayak ve küfürlerle geçen uzun yılların ardından kocası yakalandığı bir meslek hastalığı sonunda yaşamını yitirir.

Yaşama bir şekilde tutunmaya çalışan Ana, oğlu Pavel’in davranışlarının çok değiştiğini fark eder. Oğlunun eve sık sık gelen misafirleri ve konuştukları konular bambaşka bir yaşama ait gibi gelmektedir. Önce kaygılanır Ana. Oğlunun başına kötü bir şeyler gelmesinden korkmaktadır her ana gibi.

Fakat misafirlerle ve oğluyla her konuşmasında onların dışarıdaki herkesten farklı olduklarını kavrar. İşçilerin çalıştıkları halde neden sefalet içinde yaşadıklarını, patronların işçilerin sırtından nasıl zenginleştiklerini, yoksulluğun bir kader olmadığını dinledikçe öğrenir. Öğrenme isteği daha da artarken, işçilerin yaşamını ve nasıl sömürüldüklerini anlatan kitapları okuyabilmek için okumayı öğrenir.

Bu arada Çarlık polisi işçiler üzerinde ağır bir baskı uygulamaktadır. Çünkü egemenler işçilerin uyanmaları halinde birleşip bir güç haline gelmelerinden korkmaktadırlar. Pavel ve arkadaşları ise işçiler için onları bilinçlendiren ve mücadeleye çağıran bildiriler hazırlamakta, gizlice dağıtmaktadırlar. Yaşadıkları kentte yasak olduğu halde ilk defa 1 Mayıs yürüyüşü yaparlar. Yürüyüş sırasında Pavel birkaç arkadaşıyla birlikte tutuklanır.

Ana da bu mücadelede insanın gerçek değerini kazandığını fark etmiştir. Öğrendiklerini ve duyduklarını diğer işçilere de ulaştırmak için, oğlunun çalışmalarını bıraktığı yerden devam ettirmek ister. Çalışmaya başladığı fabrikada, bildirilerin işçilere ulaştırılmasını sağlar. Böylece bir yandan oğlunun yolunu gözlerken bir yandan mücadeledeki yerini alır.

Oğlu tutuklandıktan çok sonra mahkeme günü gelmiştir. Mahkeme salonunda sözü alan Pavel, işçileri inim inim inleten, açların sayısını arttıran, mücadele edenleri hapse tıkan sömürü düzeninin bütün pisliklerini öyle bir ortaya serer ki, sanki sanıkla yargılayan yer değiştirmiştir. Beklendiği üzere davanın sonunda Pavel sürgünle cezalandırılır.

Ana, mücadeleyle geç tanıştığı halde, ömrünün geri kalanını mücadeleye adar. Pavel’den ve arkadaşlarından duyduğu her şey gerçektir. Patronların sömürüsü, hayvan yerine konulan işçilerin açlığa mahkûm edilmeleri, hastalıklar, iş kazaları… Fabrikada işçilere, efendilerinin sömürüsü altında inleyen köylülere “gerçekleri” anlatan bildiriler ulaştırır. Son nefesini de işçilere “gerçekleri” anlatırken verir.

Ana, mücadele sayesinde, sömürünün olmadığı, açlığın olmadığı bir dünyanın mümkün oluğuna ve bunun için mücadele edilmesi gerektiğine inandı. Onun “gerçekleri” haykıran sözlerini boğmak isteyenlere son sözü “gerçeğin ateşini kan denizinde söndüremezsiniz” oldu.

Ana romanında, yüz yıl öncesinin Rusya’sında yaşamlarından ve mücadelelerinden kesitler verilen Rus işçiler, Çarlığa ve onun temsil ettiği her türlü sömürü ilişkisine karşı büyük bir mücadele yürüttüler. Sonunda 1917’de Çarı başlarından defettiler ve kendi iktidarlarını kurdular. İşçi sınıfı o zamandan bu yana dünyanın dört bir yanında mücadele ederek pek çok kazanım elde etti. Fakat sonrasında örgütlülük ve mücadelede zayıfladıkça bu hakların birçoğunu koruyamadı ve kaybetti. Bugünkü çalışma koşullarımız, her geçen gün kırpılan haklarımızla neredeyse yüzyıl öncesini andırıyor. Birçok işçi kardeşimiz haklarını bilmediği için, patronun her dediğini doğru kabul ediyor, hakaretleri karşısında boyun büküyor. Dahası aynı tezgâhta çalıştığı arkadaşına güvenmiyor. İşte bunların sonucu: Fabrikalarda mola sürelerimiz kırpılıyor, fazla mesai ücretlerimiz geciktiriliyor, çalışma saatlerimiz ölçüsüzce arttırılıyor, ücretlerimiz üretim arttığı halde çok düşük oranda zamlanıyor, kıdem tazminatımıza el koyuluyor, patronlar kriz geçirdiğinde zararlarını bizim fonlarımızdan karşılıyorlar, hakkımızı istediğimizde veya sendikada örgütlenmek istediğimizde işten çıkarılıyoruz… Patronların yalanlarına ve saldırılarına karşı tek ilacımız, kendi sınıfının gücüne güvenmek, örgütlenmek ve mücadele etmektir.