İşçilerin Sordukları/62 - İşçiler hangi sebeplerle işten ayrılabilirler?

İster belirli ister belirsiz süreli iş sözleşmesi imzalansın, haklı nedenleri varsa işçi iş sözleşmesini sona erdirebilir. İş Yasasının 24. maddesi, işçinin işten çıkmak için haklı nedenlerini şöyle açıklıyor:

1. Sağlık sebepleri:
1. İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa
2. İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa
2. Ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
1. İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa
2. İşveren işçinin veya ailesinin üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa
3. İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesinin üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve aile üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa
4. İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa
5. İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse
6. Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları uygulanmazsa
3. Zorlayıcı sebepler:
1. İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa (deprem, sel, yangın işyerine devletin el koyması gibi beklenmeyen sebepler v.b)

Derhal fesih hakkını kullanma süresi var mı?

Eğer işçi ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak sözleşmeyi feshedecek ise, bu tür davranışları öğrendiği tarihten itibaren altı işgünü içerisinde işverene yazılı olarak bildirerek bu hakkını kullanması gerekir. İşçi bu süreyi geçirdiği takdirde hakkını yitirir. Aynı durumda haklı neden oluşturan olayın gerçekleşmesinin üzerinden bir yıl geçti ise de fesih hakkını kullanılmaz.

İşçinin hangi nedenle işten çıkmak istediğini noter aracılığıyla patrona ileterek uyarıda bulunması gerekir. İşverene, Bölge Çalışma Müdürlüklerine şikâyette bulunacağını, iş akdini feshedeceğini ve haklarını iş mahkemesinde arayacağını noter kanalıyla bildirmesi gerekir. Tüm bu uygulamaların mahkemede de ispat edilebilmesi için işçinin işyerinde tanıkları olmalıdır.

İşçi hangi haklarını alabilir, işsizlik maaşından yararlanabilir mi?

Bu nedenlerle işten ayrılmak isteyen işçinin feshi, haklı fesih kapsamında yer alır, işçi iş sözleşmesini sona erdirebilir ve kıdem tazminatını, fazla çalışmaları, ulusal bayram, hafta tatili ve resmi tatillerdeki çalışmalarını, kullanmadığı yıllık izin ücretlerini alabilir. Aynı zamanda işçinin işsizlik maaşı alma hakkı da vardır. Haklı fesihle istifa edenler, haklı olduklarını ispatlayarak işsizlik maaşına başvurabilir. Bunun için işçinin işsizlik maaşı alma şartlarını yerine getirmesi gerekmektedir. (Son üç yıl içinde en az 600 günlük prim ödemiş olmak, fesihten önceki son 120 gün kesintisiz prim ödemiş olmak, 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak) Eğer konu mahkemeye gitmişse işçi dava sonuçlanınca işsizlik maaşı alabilir.

İşçiler çoğu zaman ağır çalışma koşullarına ve kötü niyetli muamelelere maruz kaldıklarında işi terk edip haklarını geride bırakıyorlar. İşçiler iş sözleşmelerini hangi durumlarda sona erdirebileceklerini bildiklerinde çalışmanın olanaksız hale geldiği durumlarda derhal fesih haklarını kullanarak olası hak kayıplarının önüne geçebilirler.