Buradasınız
İşgal yıllarında 1 Mayıs gazetelere nasıl yansıdı?
2 Mayıs 2021 - 22:20
Şehir geneline yayılan kutlamaları ve Kâğıthane’de biten yürüyüşü anlatan 2 Mayıs 1921 tarihli iki gazete kupürüne bakıyoruz şimdi... Peyâm-ı Sabah gazetesi “Dünki Amele Bayramı” ve Alemdar gazetesi ise “Amele Bayramı Tezahüratı” başlıklı haberleri ile kutlamaları anlatıyor.
2-imalat-i-harbiye-iscileri.webp
1922’de 1 Mayıs, Ankara ve İzmir’de de kutlanmıştı ancak kitlesel kutlamaların merkezi yine İstanbul’du. Dinleri, dilleri, ulusları farklı işçiler, yeniden 1 Mayıs’ta birdiler, beraberdiler. 1 Mayıs sabahı, çeşitli sektörlerden ve kollardan gelen işçiler Pangaltı’da toplanmışlardı. Dönemin Vakit Gazetesi 1 Mayıs kutlamasını şöyle betimliyordu: “Saat birde amele kitlesinin önünde bir bando mızıka olduğu halde kırmızı pazubentli heyet azasının nezareti altında amele Kâğıthane’ye yollanmıştır. Yolda ameleye muhtelif beynelmilel mesai marşları terennüm ettirilmiş, Kâğıthane’de hatipler tarafından emek ve emeğin kıymeti hakkında muhtelif mevzular üzerine konferanslar verilmiştir.”
Mücadeleci işçilerin ve sosyalistlerin çıkardığı Aydınlık dergisinin 1 Mayıs 1923 nüshasının kapağı... Üstte, “Bütün Dünya İşçileri Birleşiniz” yazıyor. Resimdeki işçinin elinde tuttuğu pankartta ise “İşçi Günü 1 Mayıs.”
Bu fotoğrafta gördüğümüz kişi, Yaşar Nezihe Bükülmez... 1882’de dünyaya gelen ve ömrü yoksullukla, türlü acılarla geçen Yaşar Nezihe “Proleter Şair” olarak bilinir. Bu topraklardaki işçi sınıfının ilk kadın şairiydi. Türkçe’de bilinen ilk 1 Mayıs temalı şiiri yazan da oydu, neredeyse 100 sene önce... 1925’te Aydınlık dergisinde yayınlanan bu dizeler 1 Mayıs geleneğinin inatçı olduğunu anlatıyor, zulme boyun eğmemeyi öğütlüyor.
Ey işçi…
Bugün hür yaşamak hakkı seninken
Patronlar o hakkı senin almışlar elinden.
Sa’yınla edersin de “tufeyli”leri zengin
Kalbinde niçin yok ona karşı yine bir kin?
Rahat yaşıyor, işçi onun emrine münkâd;
Lakin seni fakr etmede günden güne berbâd.
Zenginlere pay verme, yazıktır emeğinden.
Azm et de esaret bağı kopsun bileğinden.
Sen boynunu kaldır ki onun boynu bükülsün.
Bir parça da evlatlarının çehresi gülsün.
Ey işçi…
Mayıs birde bu birleşme gününde
Bişüphe bugün kalmadı bir mani önünde…
Baştanbaşa işte koca dünya hareketsiz;
Yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz.
Patron da fakir işçilerin kadrini bilsin
Ta’zim ile, hürmetle sana başlar eğilsin.
Dün sen çalışırken bu cihan böyle değildi.
Bak fabrikalar uykuya dalmış gibi şimdi.
Herkes yaya kaldı, ne tren var, ne tramvay
Sen bunları hep kendin için şan-ü şeref say…
Bir gün bırakınca işi halk şaşkına döndü.
Ses kalmadı, her velvele bir mum gibi söndü.
Sayende saadetlere mazhar beşeriyet;
sen olmasan etmezdi teali medeniyet.
Boynundan esaret bağını parçala, kes, at!
Kuvvetedir hak, hakkını haksızlara anlat.
İstanbul’da işgale rağmen 1 Mayıs!
