ÜÇÜNCÜ KISIM - Toplu İş Uyuşmazlıklarının Barışçı Yollarla Çözümü

BİRİNCİ BÖLÜM

Yüksek Hakem Kuruluna Başvurma

Başvuru:  

Madde 52 - Grev ve lokavtın yasak olduğu işler ve yerlerdeki uyuşmazlıklarda taraflardan  her  biri 32 nci madde uyarınca Yüksek Hakem Kuruluna başvurabileceği  gibi  grev  ve  lokavtın ertelendiği hallerde erteleme süresinin sonunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı da Yüksek Hakem Kuruluna başvurur. 

Yüksek Hakem Kurulunun kuruluşu:  

Madde  53  -  (Değişik birinci fıkra: 27.5.1988 – 3451/8. md.) Yüksek Hakem Kurulu, Yargıtayın iş davalarına bakan dairesi başkanının başkanlığında,  

1. Bakanlar Kurulunca, bakanlıklar bünyesi dışında, işçi veya işveren kuruluşları  ile  hiç bir şekilde bağlantısı olmayan ve siyasî parti organlarında görevli  bulunmayan,  ekonomi, işletme, sosyal politika veya iş hukuku konularında bilgi ve tecrübe sahibi olanlar arasından seçilecek bir üye,  

2. Üniversitelerin iş hukuku veya ekonomi öğretim üyeleri arasından Yükseköğretim Kurulunca seçilecek bir üye,  

3. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürü, 

4.  İşçi konfederasyonlarından, kendisine mensup işçi sayısı en yüksek olan konfederasyonca seçilecek iki üye,

5.  İşverenler adına en çok işveren mensubu olan işveren konfederasyonunca, biri kamu işverenlerinden olmak üzere seçilecek iki üyeden oluşur.

Seçimle gelen üyeler, iki yıl için seçilirler, yeniden seçilmeleri caizdir. Seçimle  gelen her bir üye için aynı şekilde ikişer yedek seçilir. Kurul Başkanlığı  için  birinci  ve ikinci yedekler Yargıtay Hukuk Daireleri Genel Kurulunca hukuk  daireleri  başkanları  arasından seçilir. Yüksek Hakem Kuruluna katılacak üyelerin  seçilmesi, her seçim döneminden üç ay önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca ilgili makam ve kuruluşlardan istenir.

Bu  maddede  söz konusu seçici kurullar üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır.  Birinci  toplantıda,  toplantı  nisabı sağlanamadığı takdirde, ikinci toplantıda  katılanlarla seçim yapılır. Seçilebilmek için hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu şarttır.

Uyuşmazlığın incelenmesi: 

Madde  54 - Yüksek Hakem Kurulu başvuru dilekçesinin alındığı günden başlayarak  altı  işgünü  içinde  üyelerinin tamamının katılması ile toplanır. Ancak, başkan  hariç üyelerden ikisinin katılmaması toplantıya engel olmaz. Özürlü veya izinli  olan asıl başkan veya üyenin yerini aynı gruptan yedek başkan veya yedek üyelerden biri alır.  

Yüksek Hakem Kurulu uyuşmazlığı evrak üzerinde inceler. Yeteri kadar aydınlatılmamış  bulduğu  yönleri  ilgililerden sorarak tamamlar. Ayrıca görüşlerini öğrenmek  istediği  kimseleri  çağırıp dinler veya bunların görüşlerini yazı ile bildirmelerini  ister.  Bu  kimseler hakkında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun tanıklara ve bilirkişilere ilişkin hükümleri uygulanır.

Yüksek Hakem Kurulu toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar verir. Lehte ve aleyhte oylar eşit ise başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlar.

Yüksek Hakem Kurulunun kararının niteliği:

Madde  55  -  Yüksek Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir.  

İşçiler ve işverenler adına katılacak üyelerde aranacak nitelikler:

Madde 56 - Yüksek Hakem Kuruluna işçi ve işverenler adına seçilecek üyelerde aranacak nitelikler şunlardır:

1. Türk vatandaşı olmak,  

2. Okur - yazar olmak,

3. Medenî  ve siyasî hakları tam olarak kullanma ehliyetinden yoksun olmamak.  

4.  Taksirli  suçlar  hariç, ağır hapis veya altı aydan fazla hapis veyahut affa  uğramış  olsalar  bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla zimmet, ihtilâs, irtikâp,  rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma,  dolanlı  iflas gibi yüz kızartıcı bir fiilden dolayı hapis cezasından hükümlü bulunmamak ve siyasî   partilerin organlarında görevli olmamak.

İdarî teşkilat:

Madde 57 - Yüksek Hakem Kurulunun yazışma ve uzmanlık hizmetlerini yürütmek üzere  Yüksek Hakem Kurulu Başkanlığına bağlı olarak bir genel sekreterlik kurulur. Genel sekreter başkanın teklifi üzerine genel usullere göre atanır.  

Yüksek  Hakem  Kurulunun istemi üzerine Başbakanlıkça yeteri kadar raportör ve uzman  atanır  ve ihtiyaca göre görevlendirilir. Ancak işçi veya işveren sendika  ve konfederasyonlarında çalışmakta olanlar raportör ve uzman olarak görevlendirilemezler.

İKİNCİ BÖLÜM

Özel Hakeme veya Resmî Arabulucuya Başvurma

Özel hakeme başvurma: 

Madde  58 - Taraflar anlaşarak toplu hak veya menfaat uyuşmazlıklarının her safhasında  özel  hakeme başvurabilirler. Toplu iş sözleşmesinde taraflardan birinin  başvurması  üzerine özel hakeme gidileceğine dair hükümler geçerlidir. Bu takdirde  bir  tarafın  müracaatı  üzerine  uyuşmazlık hakem tarafından çözülür. Menfaat  uyuşmazlıklarında  taraflar  özel hakeme başvurma hususunda yazılı olarak  anlaşma  yaparlarsa,  bundan  sonra arabuluculuk, grev ve lokavt, kanunî hakemlik hükümleri uygulanmaz.

Menfaat uyuşmazlıklarında özel hakeme başvurulduğu hallerde hakem kararları toplu  iş sözleşmesi hükmündedir. Hak uyuşmazlıklarında özel hakem kararları genel hükümlere tabidir.

Uyuşmazlığın her safhasında taraflar aralarında anlaşarak özel hakem olarak Yüksek Hakem Kurulunu da seçebilirler.

Resmî arabuluculuk teşkilatı: 

Madde  59 - Çalışma ve Sosyal Güvenlik  Bakanlığına bağlı olarak kurulacak resmî arabuluculuk teşkilatı  bu  Kanunda  öngörülen  resmî arabuluculuk faaliyetinin yürütülmesini sağlayacak tedbirleri alır.

Resmî  arabuluculuk  teşkilatının kuruluş ve işleyişine ilişkin esaslar ile resmî  arabuluculuk  yapabileceklerin  listesinin  düzenlenme  esasları ve Resmî arabuluculara  ödenecek  ücretlerin  alt  ve  üst sınırları 65 inci maddeye göre çıkartılacak tüzükte düzenlenir.  

Resmî  arabulucunun  istediği  her türlü bilgiyi gerek taraflar gerek diğer bütün ilgililer vermeye mecburdurlar. 

(Değişik: 27.5.1988–3451/9. md.) Resmî arabulucuların ücretleri bu teşkilatça  millî  bir  banka hesabında toplanan paralardan ödenir. Arabulucuyu tayin eden  mahkeme  bu  esaslar  çerçevesinde ve uyuşmazlığın kapsamını ve niteliğini dikkate alarak ücreti tespit eder.

(Değişik:  27.5.1988 – 3451/9. md.) Resmî arabulu-culuk yapılan her uyuşmazlıkta  tarafların bu hesaba yatırmaları gereken ücretlere ait esaslar ile ücretlerden  masraf olarak kesilecek miktar ve ücretlerin banka faizlerinin kullanılmasının usul ve esasları da bu tüzükte belirtilir.

Resmî arabuluculuk teşkilatı arabulma faaliyetine girişilen her uyuşmazlıkta vardığı  sonuçları en kısa zamanda uygun vasıtalarla kamuoyuna açıklayabilir. Tarafların  anlaşarak  tayin edecekleri arabulucunun ücreti kendileri tarafından serbestçe tespit edilebilir.

(Ek: 27.5.1988 – 3451/9.md.) Tarafların hesaba yatırmaları gereken ücretler için  Çalışma  ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca düzenlenen belgeler İcra ve İflas Kanununun  68 inci maddesinde sayılan belgeler hükmünde olup, bu ücretlerin takip ve tahsilinde  kamu  alacaklarının takip ve tahsiline ilişkin esaslar uygulanır.  

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Toplu Hak Uyuşmazlıkları

Yorum davası: 

Madde  60  -  Uygulanmakta olan bir toplu iş sözleşmesinin yorumundan doğan uyuşmazlıkta  sözleşmenin taraflarından her biri 15 inci maddeye göre yetkili iş mahkemesinde  yoruma  ilişkin  bir tespit davası açabilir. Mahkeme en geç iki ay içinde  kararını verir. Kararın temyiz edilmesi halinde Yargıtayın ilgili dairesi,  bozma  söz konusu  olan  hallerde işin esasına ilişkin kesin kararını iki ay içinde verir. 

Kesinleşen  yorum kararına uymayan taraf hakkında 80 inci madde hükmü uygulanır.  Kişilerin, yorum kararına uyulmamasından doğan tazminat hakları saklıdır.

Eda davası:

Madde  61 - Toplu iş sözleşmesine dayanan eda davalarında ifaya mahkûm  edilen  taraf, temerrüt tarihinden itibaren, bankalarca uygulanan en yüksek işletme kredisi faizi üzerinden temerrüt faizi ödemeye de mahkûm  edilir.  

Aynî  taahhüdünü  yerine  getirmeyen veya eksik yerine getiren taraf derhal ifaya mahkûm  edilir. Tarafların tazminat hakları saklıdır.