Buradasınız
1 Mayıs’ın Sembollerinin Ressamı Orhan Taylan’ın Ardından
4 Kasım 2023 - 19:15
Bu topraklarda 1 Mayıs’ın sembolleri haline gelmiş iki resmin, DİSK’in 1976 1 Mayıs afişinin ve 1977’de tüm görkemiyle Taksim’deki AKM binasını kaplayan resmin ressamı Orhan Taylan hayata gözlerini yumdu. Fırçasını işçi sınıfının mücadelesinin sembollerini üretmek üzere kullanan Taylan’ın ardından işçi sınıfımıza, sevenlerine ve ailesine baş sağlığı diliyoruz.
Taylan, 1941’de Selanik’te doğdu. Kendi anlatımıyla bir işadamının oğluydu fakat o ressam olmayı seçmişti. Babasının “aç ressam” sözlerine rağmen o ruhunu doyuran bir iş yapıyordu mutlulukla. Büyük atölyelerde çalışmaktan, şair dostlarıyla sohbet etmekten, ortaya şiirli bir resim dili çıkarmaktan, heykeller yontmaktan, tüm bunları emekçi ruhuyla yapmaktan memnundu. Türkiye işçi sınıfı hareketinin yükselişte olduğu yıllarda henüz 30’larında genç bir ressam olarak işçi sınıfı için semboller üretmek ona mutluluk veriyordu. Taylan’ın anısına, fırçasının diliyle işçilerin dünyayı ellerinde taşıdığını anlatan afişin ve işçilerin zincirlerini kırmaya hazırlandığını anlatan resminin hikâyesine yeniden yer veriyoruz. 1 Mayıs geleneği yaşadıkça işçi sınıfının mücadelesine gönül vermiş sanatçılar da unutulmayacak.
İki 1 Mayıs sembolü: Meşhur afişin ve pankartın hikâyesi
Yeryüzünde üretilen her şey çalışkan ve hünerli işçi ellerinin eseridir. El, hem kol hem de zihinsel emeği temsil eder ki, insanın gelişiminde elin rolünü biliyoruz. İşte böylesine öneme sahip o ellerin, kocaman iki işçi elinin üzerinde kırmızı bir dünya yükseliyor ve üzerinde “1 Mayıs” yazıyor. İşçi sınıfının elleri üzerinde duran dünyadan çiçeklerin uçuştuğu bu afiş, bundan tam 45 yıl evvel 1976’ı 1 Mayıs’ı için hazırlandı. Türkiye işçi sınıfının 1 Mayıs’la özleştirdiği bu afiş Heykeltıraş-Ressam Orhan Taylan tarafından çizildi.
Sanatçılar, farkında olsunlar ya da olmasınlar, içinde bulundukları çağı yansıtırlar. Ezilenlerden yana tutum alan sanatçılar, öyle anlar gelir ki emekçilerin özlemlerini muazzam bir yaratıcılıkla tek bir şeyde sembolize ederler. İşte DİSK’in 1 Mayıs afişi de bunun örneğidir. Afişi çizen Orhan Taylan, kendisiyle yapılan röportajda şöyle diyor: “Kocaman bir yasak vardı 1 Mayıs üzerinde. Gün geldi... 76 senesi. 1 Mayıs'tan kısa bir süre önceydi, belki iki hafta önce falan. DİSK karar almıştı ve 1 Mayıs'ta Taksim Meydanı'nda büyük bir gösteri yapılacaktı. Hatırlıyorum gece yarısı civarındaydı saat, DİSK'ten bir arkadaşım telefon etti. Dedi ki, «Yarın sabah Yürütme Kurulu toplantısı var. 1 Mayıs'ta kullanılacak malzeme üzerine kararlar alınacak. Son dakika da aklımıza geldi, 1 Mayıs afişi yapalım istiyoruz, bunu bize yetiştirebilir misin?» «Peki» dedim. Epeyce çeşitlemesini yaptığım bir çalışma olduğu için oturdum, yarım saat içinde afişi çizdim. Gelip sabah aldılar. Yürütme Kurulundan geçti, kabul ettiler ve bizim 1 Mayıs afişi böylece ortaya çıkmış oldu.” Çizdiği afişin daha sonraları işçi sınıfı için bir 1 Mayıs sembolüne dönüşmesinden gurur duyduğunu ifade ediyor Taylan.
1-mayis-1977-miting-alani.webp
Yine 1 Mayıs’ın unutulmaz sembollerinden biri… Bir eli zincire vurulmuş, diğer eliyle işçi sınıfının kızıl bayrağını dalgalandıran mavi tulumlu bir işçi… 1977 yılında Taksim Meydanı’ndaki AKM binasına asılan bu resim, o gün 1 Mayıs alanına çıkan 500 bin emekçiyi sembolize ediyordu. Zincirlerini kırmak için mücadele eden Türkiye işçi sınıfını sembolize ediyordu. Bu görkemli resim 30-32 metre genişliğinde ve 18 metre yüksekliğindeydi. Peki, bu unutulmaz eser nasıl ortaya çıkmıştı?
Bu işçi figürü yine Orhan Taylan tarafından tasarlanmıştı. Resim DİSK’in Merter binasının bir salonunda bez üzerine çiziliyordu. Fakat bez o kadar büyüktü ki salona sığmıyordu. Bu nedenle bezi katlaya katlaya 10-12 kişilik bir ekiple boyuyorlardı. Resmin yapımındaki son süreci şöyle aktarıyor Taylan: “Bezi katlayarak çalıştığınız için asılacağı güne kadar yaptığınız işin bütününü görme şansınız yok… Sabah erkenden meydana resmi görmeye gittim. Beğendim doğrusu. Hatalı bir çizgi yok. Tasarlandığı gibi uygulanmış bir iş olmuştu. AKM’nin cephesinin epey bir bölümünü kaplayan koca bir tek figür yapmış olmanın da mesleki bir keyfi var, çok zevkle hatırlarım bunu.” 77 1 Mayıs’ından hafızalara kazınan işçi resmi, bugün hâlâ o yılların yükselen mücadelesini hatırlatmaya devam ediyor.
Lewis Hine’ın Kadrajından Emek
Dünya İşçilerinin Jones Ana’sı
