DİSK-AR: İşsizlik Düşmüyor, Çırak-Stajyer Sayısı Artıyor

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Dairesi DİSK-AR, Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK’in Temmuz 2017 için açıkladığı Hanehalkı İşgücü Araştırması ile İŞKUR’un Ekim 2017 işe yerleştirme istatistiklerini ve SGK Haziran 2017 sigortalı verilerini değerlendirdi. Bu değerlendirmeyi bir rapor halinde kamuoyu ile paylaşan DİSK-AR, hükümetin iddialarının aksine işsizliğin azalmadığını, zorunlu sigortalı çalışan sayısının azaldığını, çırak, stajyer ve kursiyer sayısının arttığını ortaya koydu.

Tablo: Sigortalı Sayısındaki Değişim (4/a Kapsamı) (Ocak 2017-Haziran 2017)

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Sarıeroğlu, yılbaşından bu yana istihdam seferberliği kapsamında işverenlerin 1 milyon istihdam sağladıklarını ileri sürüyor ve işverenlere teşekkür ediyor. Ancak bu iddialar gerçeği yansıtmıyor. Rapora göre zorunlu sigortalı işçi sayısı 265 bin azaldı. Çırak, stajyer ve kursiyer sayısı 1,3 milyon arttı. Geniş tanımlı işsizlik oranı %17,7’ye, işsiz sayısı 6,1 milyona çıktı. Kentlerde her dört gençten biri işsizken, genç kadın işsizlik oranı %27,5 oldu. DİSK-AR’ın raporunda şu değerlendirmelere yer veriliyor:

• TÜİK verilerine göre dar tanımlı ve mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranı yüzde 11,2 olarak gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmış işsiz sayısı ise 3 milyon 558’e yükseldi.
• TÜİK’e göre istihdamda son bir yılda 1 milyon 122 bin kişilik bir artış yaşandı ancak bu artışın büyük bölümü stajyer, çırak ve kursiyerlerden oluşmaktadır. TÜİK istatistikleri istihdamda yaşanan artışın gerçek nedenlerini ortaya koymamaktadır.
• SGK verilerine bakıldığında istihdamda yaşanan artışın gerçek yüzü ortaya çıkmaktadır.
• SGK verilerine göre çırak, stajyer ve kursiyer sayısı son bir yılda (Haziran 2016-Haziran 2017) 1 milyon 304 bin artarken, zorunlu sigortalı sayısında (4/a) ise 265 bin kişilik azalma yaşandı.
• İstihdam teşviklerini izleyebileceğimiz İŞKUR verilerine göre 2017 Ocak-Eylül döneminde İŞKUR tarafından işe yerleştirilenlerin sayısı 792 bin oldu. Bu sayı geçen yılın aynı dönemine göre 222 bin kişi artış gösterdi. İŞKUR’un işe yerleştirme oranı ise düştü.
• Geniş tanımlı işsiz sayısı 6,1 milyon, geniş tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 17,7 olarak gerçekleşti.
• Kadın işsizliği 0,6 puan artarak 14,6’ya yükseldi.
• Genç kadın işsizlik oranı bir önceki yılın Temmuz ayına göre 2,9 puan artarak yüzde 27,5’e yükseldi.
• En hızlı artan işsizlik türü ise tarım dışı genç kadın işsizliği oldu. Tarım dışı genç kadın işsizliği 4,7 puan artarak 36,3’e yükseldi
• Temmuz 2017 döneminde mevsimsellikten arındırılmış genç (15-24 yaş arası) işsizliği bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,4 puan artarak yüzde 21,7’ye yükseldi.
• Ne istihdam ne de eğitimde olan gençlerin oranı (NEET) 26,7’ye yükseldi.

Tablo: İŞKUR Başvuruları ve İşe Yerleştirmeler (Ocak-Eylül 2017)

Tablo: Geniş Tanımlı İşsizlik

İstihdam artışı değil çocuk işçi sömürüsü!

Çırak, stajyer ve kursiyerler iş hukukuna göre işçi sayılmıyor. İşverenler onları çok ucuza çalıştırıyor, yoğun sömürüye tabi tutuyor. Ancak sıra istihdam rakamlarını şişirmeye gelince çırak, stajyer ve kursiyerler de hesaba katılıyor. Ocak-Haziran 2017 döneminde yaşandığı iddia edilen 1 milyondan fazla istihdam artışının yüzde 92’si çırak, stajyer ve kursiyerlerden oluşuyor. İŞKUR, çırak, stajyer ve kursiyer çalıştıran işverenlere yoğun teşvikler sağlıyor, genç işçi sömürüsünün önünü daha da açıyor.

DİSK-AR’ın raporunda şu açıklamalara yer veriliyor:

“Bilindiği gibi hükümet Şubat 2017’den başlayarak büyük bölümünü İŞKUR kaynaklarından sağlayarak var olan istihdam teşviklerine yenilerini ekledi ve her yeni istihdam için asgari ücret düzeyinde sigorta primi ve vergilerin tümü için destek sağlamaya başladı. Bu teşvik programı “milli istihdam seferberliği” olarak adlandırıldı. 2017’de sağlanan yoğun istihdam teşviklerine rağmen İŞKUR tarafından 2017’nin ilk dokuz ayında 791 bin kişi işe yerleştirildi. 2016’nın ilk altı ayında ise 570 bin kişi işe yerleştirilmişti.

“2016 yılı Ocak-Eylül döneminde İŞKUR’a 2 milyon 495 bin başvuru yapılırken, bu sayı 2017 Ocak-Eylül döneminde 3,5 milyonu aştı. İstihdam teşvikleri İŞKUR’a başvuru sayısını ve işgücü piyasalarına girişi arttırdı. İŞKUR başvuruları bir yıl içinde yüzde 42 oranında arttı. İşe yerleştirmeler ise daha sınırlı kaldı. İŞKUR 2016 Ocak-Eylül döneminde 570 bin kişiyi işe yerleştirirken, 2017 Ocak-Eylül döneminde 791 bin kişiyi işe yerleştirdi.”

DİSK-AR, işsizliğin azaltılması ve istihdamda kalıcı ve güvenceli artış sağlanması için önerini şu şekilde sıraladı:

• İşbaşında eğitim adı altında çırak, stajyer ve kursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir.
• “Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması” ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir.
• Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır.
• İstihdam artışlarında kamunun payı dikkate değerdir. Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır.
• Güvencesiz çalışma biçimlerine son verilmeli, tüm taşeron işçilere kadro verilmelidir. Kamu taşeron işçileri kamu işçisi olarak kadroya alınmalıdır.
• Uluslararası Çalışma Örgütü ILO’nun “insana yaraşır iş” yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır.
• Kiralık işçilik yasası (6715) Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmelidir.
• Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
• Toplum yararına çalışma programları kapsamında çalıştırılanlar daimî işçi statüsüne geçirilmelidir.
• İşsizlik Sigortası Fonunun amaç dışı kullanımına son verilmelidir
• Kadın istihdamının arttırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır.