Emekçilerin Ozanı Ruhi Su
20. yüzyılda Anadolu coğrafyasında sanat, edebiyat ve müzik alanında çok büyük sanatçılar yetişti. Savaşlar, devrimler, isyanlar, sürgün ve açlık koşullarında yetişen bu büyük sanatçılar; işçi ve emekçilerin, ezilenlerin, yoksul köylülerin tepkilerinin tercümanı oldular. Âşık Veysel’den Nâzım Hikmet’te, Sabahattin Ali’den Orhan Kemal’e, Yaşar Kemal’den Yılmaz Güney’e pek çok aydın ve sanatçı bu dönemde nice eserler üretti. Ruhi Su da bu sanatçılardan biriydi. Emekçilerin yanında saf tuttuğu için yaşamı boyunca devletin baskı ve cezalandırmasıyla karşı karşıya kaldı.
Ruhi Su 1912 yılında Van’da doğdu. O yıllar savaş, göç, zulüm ve acı dolu yıllardı. “Ulusal çıkarlar” adına halkın savaş cephelerine sürüldüğü, emperyalist talan savaşlarında birbirini katlettiği yıllardı. Emekçi halkın acıları seferberlik türküleri, marşlar ve ağıtlara dönüşerek dile geliyordu. Ruhi Su daha çocukluğundan itibaren halkın bağrından kopup gelen bu ezgilerle hayatı tanımaya başladı ve müziğe olan ilgisi arttı. Ailesini tanımıyordu, emekçilerin dayanışması sayesinde Ermeni halkının katliamdan kurtulan bir evladıydı. Yanında kaldığı ailenin ve komşularının sayesinde gönderildiği Adana Öksüzler Yurdunda keman ile tanıştı. 15 yaşında İstanbul Askeri Lisesinden kaçtı. Amacı Ankara Müzik Öğretmen Okulunda okumaktı. Nihayet bu amacını gerçekleştirdi ve Devlet Konservatuarında opera sanatçısı oldu. Fakat Ruhi Su’nun yüreği türkülerden yanaydı. Ruhi Su şöyle der: “Devletin resmi dili olan müzik ile halkın dili olan müziğin arasında sürüp giden çelişkiyi, kopukluğu düşünmeliyiz.” Gerçekten de bu iki müzik arasında uçurumlar vardı ve Ruhi Su tercihini halk müziğinden yana yapmıştı.
“Türkü söylemek benim için bir aşk halidir” diyen Ruhi Su, türküleri şöyle tanımlar: “Halk, türkülerle hangi derdini anlatabilir? Tabiatta ve toplum düzeninde hayatına tesir eden neler olursa hepsini. Su baskını, kıtlık, zelzele, ölüm, askerlik, seferberlik, memleket işgali, kahramanlık, yiğitlik, aşk, coşkunluk, gurbet, yoksulluk, din, iskân, sürgün; atına, öküzüne varıncaya kadar her şeyini. Bunları bazen bir güldürü, bazen de dram halinde verir. Derdini yazı ile söyleyip yaymak imkânından yoksun toplumlarda türküler ve oyunlar, hem kitabın, gazetenin gördüğü işi görür hem tiyatronun, konserin yerini alır.”[1]
Ruhi Su İkinci Dünya Savaşının ertesinde söylediği türküler nedeniyle, sömürü düzenine karşı emekçilerin öfkesinin aracı olduğu için tehdit olarak algılanır ve hapse atılır. Çünkü okuduğu türküler halkın arasında gün geçtikçe yayılmaya başlar. Şöyle yazar “bir düzen türkülerden korkmaya başladı mı artık o düzeni kimse ayakta tutamaz. Nesimi’nin derisi yüzülmüş, Pir Sultan Abdal asılmış fakat bütün bu asmalar kesmelere rağmen ne o düzen kalmış ne de o debdebeli sultanlardan kimse.” Hapislik yılları müziğe olan tutkusunu, halk müziğine olan sevgisini eksiltmez. Ona zulüm edenler bilmezler ki, türküler de acımazsız baskılara karşı direnerek doğmuşlardır.
1960’lı yıllardan itibaren Türkiye’de işçi ve emekçiler arasında örgütlenme, hak arama bilinci, eylem ve mücadeleler yükselemeye başlar. Sendikal ve siyasal örgütlenmelerle taleplerini duyuran işçi ve emekçiler sanatı ve sanatçılar da etkiler; sanat ise kitlelerin ruhunu etkiler. Şiirler, türküler, marşlar toplumun bağrında fışkırmaya, türküler dilden dile yayılmaya başlar. Ruhi Su bu dönemde hem Nâzım Hikmet’in eserlerini türkü formunda söylüyor hem de Pir Sultan’ın, Yunus Emre’nin, Karacaoğlan ve Dadaloğlu’nun eserlerini çağdaş bir formda okuyarak halka yeniden sevdiriyordu. Hâkim sınıfların müziğini eleştiriyordu: “Düşünmeyi bırak, yaşamaya bak, koşullandırmasıyla egemen sınıfların ekmeğine yağ çaldı. Hâlbuki ana kaynağında böyle değildi müzik. Halkların özlemleriyle yüklü bir müzikti.” Her şeye rağmen halkın türküleri sevmesini şöyle açıklar: “Türküler hayattan kopmamış, halkın hayatında önemli sayılan hiçbir olayı atlamamış olmalarıyla hayata güvenimizi arttırır. Yaşama gücümüzü daima taze tutar, türküleri sevmemizin nedeni budur bence.”
1980’lere doğru egemenler mücadeleci işçileri, sendikacıları ve siyasetçileri olduğu kadar devrimci sanatçı ve aydınları da kendilerine tehdit ve tehlike olarak görüyordu. 12 Eylül 1980 askeri faşist darbesi bu nedenle yürürlüğe sokuldu. Darbe halka ve onun aydınına, sanatçısına ve türküsüne karşıydı. Baskı ve sansür sanatı da susturdu. Darbeciler, kanser hastası Ruhi Su’nun tedavi olması için yurtdışına çıkmasına izin vermediler. Ezilen, baskı ve zorbalık gören halkın acılarını türkülerle dile getiren bu büyük ozan 1985 yılında hayata veda etti. Cenazesi büyük bir yürüyüşle kaldırıldı.
Ruhi Su söylediği türküler, halka sevdirdiği sanatçılar nedeniyle egemenlerin nefretini üzerine çektiğini biliyordu. Fakat bu durum onun daha çok çalışmasına, üretmesine engel olmuyordu. Barışın, özgürlüğün ve mutluluğun hâkim olduğu, insanların neşeyle hep bir ağızdan türküler söylediği bir dünya hayal ediyordu. Kendisi gibi insanların nasıl bir sonla karşı karşıya kalacağı hakkında şöyle yazıyordu: “Memleketimizde bilimin ve bilim adamının boş kalan yerini sanat ve sanat adamı almış, toplum sorunlarını bir bilim adamı gibi incelemek zorunluluğunu duymuştur. Batı’daki gelişme içinde toplum düzeninin kurallarına aykırı gelen düşüncelerinden dolayı işkence gören, ölüme mahkûm edilen, bilim adamlarına karşılık, bizim memleketimizde çoğunlukla hep sanat adamları sürülmüş, hapsedilmiş, işkence görmüş, öldürülmüştür.”
Anadolu’nun kadim coğrafyasında dilden dile yakılarak günümüze ulaşan türküler kadar o türküleri ender bir sesle dile getiren Ruhi Su da unutulmazlar arasındadır. İşçi ve emekçi halk nerede ayağa kalkmışsa, hakkını arar olmuşsa, egemenlerden hesap sorar olmuşsa orada mutlaka Ruhi Su gibi büyük sanatçıların desteğini de görmüştür, görecektir.
[1] Tüm alıntılar için bkz: Ruhi Su, Ezgili Yürek; Şiirler, Yazılar, Konuşmalar, Adam Yayınları, Üçüncü Basım 1985
Gölge
Son Eklenenler
- İşçi Sınıfının Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü 1 Mayıs’ta Türkiye’nin dört bir yanında yüzbinlerce işçi ve emekçi alanlara çıktı, ekonomik yıkımın bedelini ödemek istemediklerini haykırdı. Sendikaların ve demokratik kitle...
- İşçi Sınıfının Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü 1 Mayıs’ta bir kez daha dünyanın ve Türkiye’nin dört bir yanında işçiler meydanlara çıktılar. Kapitalist sömürüye, emperyalist savaşa, yoksulluğa, baskılara, eşitsizliğe, adaletsizliğe...
- İngiltere’de 7 Ekimden bu yana her Cumartesi ulusal çapta eylemler düzenleyerek Filistin halkının yanında yer alan işçi ve emekçiler, egemenlerin savaşına karşı meydanlarda yerlerini almaya devam ediyor. 20 Nisanda ülke çapında çeşitli kent...
- İtalya’da büyük işçi sendikaları iş cinayetlerine karşı binlerce işçinin katıldığı kitlesel bir miting düzenledi. 20 Nisan’da işçiler “Artık Yeter!” sloganıyla işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği, kamu sağlığı hakkı, adil vergi reformu ve...
- İşyerinde, sokaklarda, toplu taşıma araçlarında insanların yüzlerinden okunan yorgunluk ve mutsuzluk dikkatimi çekiyor. Öfke, mutsuzluk, umutsuzluk bir virüs gibi yayılmaya başladı. “Ama insanlar neden bu kadar mutsuz?” diye düşündüm kendi kendime....
- 1 Mayıs’ın gelmesiyle emekçiler, kadınlar, üniversiteli gençler, emekliler kendi taleplerini haykırmak için alanları doldurmaya hazırlanıyor. Ben de genç bir işçi olarak kendi talebimi haykırmak için alanda yerimi alacağım. Benim talebim çalışma...
- İşçi Sınıfının Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü 1 Mayıs yaklaşırken UİD-DER Mersin temsilciliğinde de “Sermayenin ve İktidarın Saldırılarına Karşı 1 Mayıs Ruhuyla Mücadeleye!” başlıklı etkinlik gerçekleştirildi. Etkinliğe çeşitli...
- Bugünün stajyer öğrencileri, yarının sağlık işçileri olarak 1 Mayıs’ta sesimizi duyurmaya geliyoruz. Kimimiz ailelerinden uzakta farklı şehirlerden gelip yurtlarda kalan, kimimizse aileleriyle İstanbul’da yaşayan öğrencileriz. Biliyoruz ki stajyer...
- 2021 yılı sonunda Mesleki Eğitim Kanunu’nda yapılan değişiklikle birlikte MESEM’e (Mesleki Eğitim Merkezleri) kayıtlı kişi sayısında patlama yaşandı. Bugün MESEM’e kayıtlı, 300 bini ise 18 yaşından küçük, 1,5 milyon öğrenci var. MESEM’lerin daha...
- Bizler Gebze’den işçi ve öğrenciler olarak 1 Mayıs yaklaşırken sizlerle duygu ve düşüncelerimizi paylaşmak istiyoruz. Birçoğumuz 1 Mayıs’ı UİD-DER’in geçen sene Uğur Mumcu Kültür Merkezinde gerçekleşen 1 Mayıs etkinliği ile tanıdık. Bu tanışma...
- UİD-DER’li işçiler, grevlerinin 9. gününde Mersen işçilerine dayanışma ziyaretinde bulundu. “İşçiler Boyun Eğmiyor Mücadele Ediyor! Yaşasın Sınıf Dayanışması!” pankartı arkasında grev çadırına yürüyen UİD-DER’li işçiler hep birlikte “Yaşasın Sınıf...
- Emekçi kadın kardeşimiz, nasılsın? Pek sorulmaz nasıl olduğumuz, neler hissettiğimiz ve en önemlisi ne istediğimiz. Bu düzende bir rol biçilmiştir biz emekçi kadınlara ve ona uygun davranmamız, rolümüzü iyi oynamamız beklenir bizden. Hem de öyle...
- Bizler kamuda çalışan sağlık emekçisi kadınlarız. 1 Mayıs yaklaşırken içimizdeki heyecan ve umutla bir araya geldik ve sağlık emekçileri olarak “neler talep ediyoruz?” diye konuştuk. Kadınların oldukça yoğun çalıştığı bir sektörde olmamıza rağmen...