Kapitalizmin tarihindeki en büyük ekonomik krizlerden birini yaşıyoruz. Tabii ki kriz deyince akla hemen yoğun işten atmalar geliyor. Türkiye’de bir milyondan fazla işçi işini kaybetmiş bulunuyor. İşçi kardeşler, bilmeliyiz ki yasalara göre patronlar kendi keyiflerince işçi çıkartamazlar. Yani bunu gerekçeli bir nedene dayandırmak zorundalar. Yasalarda kısmi de olsa belli güvencelerimiz bulunuyor, gerekli hukuki yolları sonuna kadar kullanmalı ve haklarımızı korumalıyız. Örneğin, işten atıldığımızda ihbar ve kıdem tazminatı alma hakkımız var. İşçinin bu tazminatı alabilmesi için, iş sözleşmesinin feshedilmesinde belli koşulların yerine gelmesi gerekiyor.
Kıdem tazminatına hak kazandıran fesih halleri şunlardır: İş Kanununa tâbi işyerlerinde, bir yıldan fazla çalışan işçinin iş sözleşmesinin;
1) Patron tarafından haksız olarak feshedilmesi;
2) Askerlik hizmeti dolayısıyla feshedilmesi,
3) Emeklilik, yaşlılık, malullük veya toptan ödeme almak amacıyla feshedilmesi,
4) Kadın işçilerin evlenmeleri halinde, evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde, evlilik nedeniyle feshedilmesi,
5) İşçinin ölümü nedeniyle feshedilmesi (kıdem tazminatı bu durumda mirasçılarına ödenir),
6) İşçi tarafından haklı nedenlerle (İş Kanununun 24. maddesi uyarınca) feshedilmesi.
Peki, hangi hallerde kıdem tazminatı hakkımızı kaybederiz? Bu maddeler ise şöyle:
1. İşçinin istifası veya işi terk etmesi,
2. Patron tarafından İş Kanununun 25/2 maddesine dayanılarak işten çıkartılmak,
3. Belirli iş sözleşmesinin, sürenin bitimiyle kendiliğinden sona ermesi,
4. İş sözleşmesinin karşılıklı anlaşma ile sona erdirilmesi,
5. İş sözleşmesinin son bulduğu tarihte işçinin çalışma süresi bir yılı doldurmamışsa işçiye kıdem tazminatı ödenmez.
Kıdem tazminatı işçinin çalışma süresince geçen her bir yıl için, giydirilmiş son brüt ücretinin 30 günlük tutarıdır. Bir yıldan artan süreler için ise aynı ücret üzerinden ortalama yapılarak ödeme yapılır. Giydirilmiş ücretten kasıt; işçiye verilen ikramiye, prim, yakacak yardımı, yol parası, yemek, giyim, aile, çocuk, konut yardımı gibi ek ödemelerin dâhil olduğu ücrettir. Süreklilik göstermeyen yardımlar kıdem tazminatı hesaplamasına dâhil edilmez.
Kıdem tazminatı hesaplamasına bir örnek verelim: Örneğin işçinin bir işyerinde çalışma süresi “1 yıl + 1 ay + 19 gün” olsun. Son aldığı aylık brüt ücreti de 1200 TL olsun. Bu işçi senede iki ikramiye, 480 TL yakacak yardımı alsın. Ve yemek parası da (para olarak verilmesi şart değildir, işyerinde yemek veriliyorsa onun aylık tutarı esas alınır) aylık 26 TL olsun.
| Aylık brüt ücret | 1.200 TL |
| Senede iki maaş ikramiyenin aylık tutarı (2400 TL /12 ay) | 200 TL |
| Yıllık yakacak yardımının aylık tutarı (480 TL/ 12 ay) | 40 TL |
| Aylık yemek parası | 26 TL |
| 1 yıl için toplam kıdem tazminatı | 1.466 TL |
| 1 ay için kıdem tazminatı (1466 TL/12 ay) | 123 TL |
| 19 gün için kıdem tazminatı ((1466 TL/365 gün) x 19 gün) | 77 TL |
| Toplam | 1.666 TL |
| Damga vergisi (%0,6) | 9,90 TL |
| HAK EDİLEN NET KIDEM TAZMİNATI | 1.656,10 TL |
Evet dostlar, kıdem tazminatıyla ilgili haklarımız bunlar. Bugün patronlar uzun zamandır gözünü diktikleri kıdem tazminatlarımızı ortadan kaldırmak için harıl harıl çalışıyorlar. Biz işçileri sefalet ücretlerinde gece gündüz çalıştırırken ve sonra işleri bitip bizi bir paçavra gibi kapı önüne koyarlarken, hakkımız olan üç kuruş paraya göz dikiyorlar. Biz işçiler çalışma yaşamımızı ilgilendiren konuları ve haklarımızı kesinlikle öğrenmeli ve sonuna kadar takipçisi olmalıyız. Aksi takdirde patronlar ve onların temsilcileri bizlerin haklarını olabildiğince gasp etmeye devam edecek. Unutmayalım ki patronlar sınıfı bilinçli işçileri kesinlikle aldatamazlar. Bilinçli ve örgütlü işçiler patronlar sınıfının tüm dalaverelerini, tüm oyunlarını bozarlar ve haklarını koruyup sağlamlaştırırlar.
