42 Basamak ve Patron Saati

Merhaba dostlar.

Uzun bir işsizlikten sonra bir metal fabrikasında işe başladım. İşsizliğin insanı sürüklediği umutsuzluk ile ne iş olursa olsun kabul edecek duruma gelmiştim. Tam da o dönemde anlamıştım; insanların işlerini kaybetmemek için her şeye neden boyun eğdiğini. Çünkü inanıyorum ki, çoğu işçi dostum hayatında bir kere bile olsa işsizlik yaşamıştır. İşsizlik öyle bir kırbaç ki, ücret düşükmüş, çalışma saati uzunmuş, taşeronmuş işçi için fark etmiyor. İşsizlik, bunun gibi birçok konuda tüm işçileri derin bir suskunluğa itiyor. “Elimizdeki işten olmayalım da, ne olursa olsun” ya da, “ne de olsa tüm işyerleri aynı” gibi cümleler de zamanla adımız kadar çok kullandığımız cümleler oluveriyor. Ama bu cümleleri değiştirmenin artık zamanı geldi.

İşe başladığım fabrikada yeni olduğum için olsa gerek, herkese çok normal gelen şeyler, beni tam aksine çok şaşırtıyor. Bunlardan biri de çok kısa olan yemek ve çay molaları.  Başladığım metal fabrikasında yarım saat yemek ve 10’ar dakikadan da iki çay molası var. Üretim, fabrikanın kapısında içeri girince hemen ikinci katta gerçekleştiriliyor. Yemekhane ve lavabolar giriş katta. Çay ve yemek molalarında toplam 42 basamak inip çıkıyoruz. Üretim bant usulü ve sürekli ayakta çalışıyoruz. Sürekli ayakta olmak insanı çok yoruyor. Vücut uyuşuyor. Çok basit hareketler bile inanılmaz zor geliyor. Boyun hep eğik durduğu için, boynunu kaldırmak ağır bir taşı kaldırmak gibi geliyor insana. Doğal olarak böyle bir vücudu merdivenlerden aşağı indirip çıkarmak, büyük bir marifet istiyor. İnmek belki bir mutluluk veriyor ama çıkmak insanın gözünde dağ gibi büyüyor.

İşe ilk başladığım gün saat 9.00’da çay molasına çıkarken tüm bu anlattıklarımı hissettim. Üretimdeyken geçmeyen zaman çayda öyle hızlı geçti ki. Akrep ve yelkovan yarış yaparcasına 10 dakikalık zamanı geçiriverdiler.  Tabi ben acemi olduğum için 10 dakikalık zamanı, 14 yıldır orada çalışan bir işçi kadar verimli geçiremedim. Kendi kendime “neyse yemek molası yarım saat, o zaman dinlenirim” diye düşünerek 42 basamağı geri çıktım. Akrep ve yelkovan, üretim başlayınca çay molasındaki hızlarını bir kenara bırakıp, bir kaplumbağa oluverdiler. Ben 5 montaj yaptım, o bir dakika ilerledi. “Patron saati” diye düşünüp saatten çektim gözlerimi.

Neyse hiç bir şey ilelebet sürmüyor. “Patron saati” de olsa yemek molası geldi. Fabrika oldukça kalabalık bir fabrika. Doğal olarak o kalabalığın arasında aşağı inmek insanın epey zamanını alıyor. Yemek molasında lavaboya gidip ellerimi yıkamak ve yemekhaneye gitmek, yemekhanede o kalabalıkta sıra beklemek, nihayet yemeğimi alıp oturmak ilk gün bana oldukça zaman kaybettirmişti. Neye uğradığımı şaşırdım. Zaman nasıl geçti anlamadım. Akrep ve yelkovan kıs kıs gülüyormuş gibi geldi. Daha hiç dinlenememiştim bile oysaki. Ben de yemeğimi yedikten sonra, bahçede biraz oturup dinlenirim diye düşünmüştüm. Ama maalesef zaman yine o kadar hızlı geçti ki ben yemeğimi dahi bitiremedim. Dinlenmek hayal gibi geldi o an!

Aradan iki üç gün geçti. Benim gibi yeni başlayan işçiler ve bizden daha eski olan işçilerle birlikte yemek yerken ben bu sorunumu dile getirdim. “Molalarda zaman çok hızlı geçiyor, hiç bir şey anlamıyorum” dedim. Benim gibi işe yeni başlayan işçiler de sözlerime katıldılar. Benzer cümlelerle konuştular. Bizden daha eski olanlar ise; “dinlenmek istiyorsanız, çok hızlı hareket etmelisiniz. Ellerinizi gerekirse yıkamadan yemekhaneye koşmanız gerekiyor. Yemeğinizi 10 en fazla 15 dakikada bitirirseniz biraz oturup dinlenebilirsiniz. Başka türlü molaya çıktığınızı anlamanız imkânsız. Ama çok takmayın insan zamanla alışıyor zaten. Biz de ilk girdiğimizde sizin gibiydik. İlk gün kesin aç kalmışsınızdır. Ama alışırsınız merak etmeyin” dedi.

Benim korktuğum da bu zaten: Alışmak! Eski bir işçinin bu cümleleri doğru. Zamanla biz de alışacağız. Ama alışmamamız gerekiyor. Çünkü alışmak demek, aynı zamanda bunu kabullenmek demek. Bunun normal bir şey olması demek. Oysa bu normal bir şey değil. Ben buna alışmak değil, bunu değiştirmek istiyorum. Ben bunu tek başıma değiştiremeyeceğim için, diğer işçi arkadaşlarımın da buna alışmaması gerekiyor. Bazen o kadar alışıyoruz ki en zor ve kötü koşullara, başka bir ihtimal geçmiyor aklımızdan. Onu değiştirmeyi bırak, değiştirebileceğimizi bile düşünemiyoruz. Oysa her şey bizim elimizde, biz yeter ki isteyelim. Neleri başarabileceğimizi biz bile tahmin edemeyiz!