İtalyan Emekçi Kadınların Mücadele Şarkıları

1600’lerden 1960’lı yıllara kadar binlerce kadın ailelerini ve evlerini geride bırakarak, trenlerle, kamyonlarla Kuzey İtalya’ya, pirinç tarlalarına doğru yola çıkıyorlardı. Vercelli, Novara ve Cremona kentlerine giden kadınlar Mayıs ayından Temmuz ayına kadar pirinç tarlalarında yabani otları ayıklıyor, pirinçlerin rahat büyümeleri için alan açıyorlardı.

İtalyanca “mondine” deniyordu pirinç ayıklayıcısı kadınlara. Şafaktan gün batımına kadar dizlerine kadar suyun içinde çalışıyorlardı. Sıtma taşıyan sinekler tarlada ve yatakhanelerde peşlerini bırakmıyordu. 40-60 kişinin bir arada kaldığı ufacık yatakhanelerde hasta olmamak çok zordu. Kadınlar arasında sıtma ve benzeri ateşli hastalıklar, hastalığa ve yetersiz beslenmeye bağlı düşükler çok yaygındı. Ustabaşıların emirleri ve hakaretleri ardı ardına geliyordu. O yıllarda pirinç tarlasında geçen bir filmde oynayan bir İtalyan aktris, “8 saat boyunca böyle çalışmak mı? Bu işi günde bir milyon verseler bile yapmazdım” diyordu. Ancak binlerce kadın işçi bu ağır koşullarda çalışmak zorundaydı.

Pirinç işçisi kadınlar çalışma koşullarının acımasızlığına karşı 1900’lerin başından itibaren örgütlenmeye giriştiler. Emekçi kadınlar arasında kuvvetli bir dayanışma vardı. “Biz” olmaktan duydukları mutluluğu çeşitli kaynaklarda çok güzel ifade etmişler. Bir kadın işçi o günlerde yaşadığı şöyle bir olayı anlatıyor: “Bir keresinde çok fazla ağlarken başka bir kadın işçi geldi ve ‘neden ağlıyorsun’ diye sordu. ‘Çünkü annem uzakta, evde…’ dedim. O da ‘Benim de evde çocuğum var. Endişelenme, çünkü ben senin annenim’ dedi, ‘Bana yakın dur, göreceksin bir şey olmayacak’. Zibello’dan gelen daha yaşlı başka bir kadın da ‘Ben de büyükannenim’ dedi ve Ragazzola’dan bir başkası ‘ben de teyzen’ dedi.”

mondine.webp

Hani bir iş yaparken şarkı türkü söylersek, iş kolaylar, daha hızlı biter sanki ya, pirinç işçileri de çalışırken şarkılar söylüyordu. Kızgın güneşin altında çalışan, sırtları kamburlaşmış kadınlar korosu ahenkle şarkılar, marşlar söylüyordu. Bu şarkılar hem işi kolaylaştırıyordu hem de işçi kadınlar mücadeleyi büyütmek için yaratıcı bir yol bulmuşlardı. Bazen ‘konuşmak yasak’ diyen ustabaşına inat işçi kadınlar birbirleriyle konuşmak istediklerini bu şarkılarla anlatıyorlardı. Bazen de daha yaşlı işçiler genç işçilere nasihatler veriyor, direngen olmayı ve mücadele etmeyi öğütlüyordu. Tarlalarda çalışırken konuşmak yasaktı, mesaileri bitip yatakhanelere döndüklerindeyse işçi kadınlar yorgun ve bitkin oluyorlardı. Şarkı sözleri ise işçi sınıfının tarihini, pirinç işçilerinin çalışma koşullarını ve isteklerini anlatmak için kullanılıyordu. Şarkılarında, çalışma saatini aşağıya çekmek istemeyen çiftlik sahiplerine ve hükümete şöyle sesleniyorlardı kadın işçiler:

“8 saat sana az görünüyorsa

çalışmayı dene

O zaman

çalışmakla emirler vermek arasındaki farkı göreceksin”

Gür sesli bir kadın işçinin liderlik ettiği şarkılar el hareketleriyle aynı ritme geliyor, dilden dile yayılıyor ve koro gittikçe genişliyordu.

1906 yılı Mayısında günde 10 saatten fazla çalışan kadınlar, 8 saatlik işgünü için greve çıktılar. Grevci kadın işçiler çiftlikten çiftliğe dolaşıyor, ellerinde sancaklar ve bayraklar taşıyor, mücadele şarkılarını hep bir ağızdan söylüyorlardı. Pirinç işçisi kadınların mücadelesi tüm bölgeye yayıldı. Mücadelenin yoğunlaştığı Vercelli şehrinde metal işçileri, fırıncılar, bahçıvanlar, değirmenciler, tekstil fabrikalarında çalışan kadınlar da greve çıktılar. Daha kısa çalışma saatleri ve daha iyi ücretler için mücadele ettiler. Mayıs ayının sonlarında bir gün pirinç işçisi kadınlar işe gitmek üzere yola çıkanların yollarını kestiler, onları greve katılmaya çağırdılar, tüm Vercelli’de adeta hayat durdu. Torino meydanında bir araya gelen işçiler, grev kırıcıları engellemek için barikatlar kurdular. İşçilerin kararlılıkları sonucu çiftlik sahipleri ve patronlar geri adım atıp işçilerin taleplerini kabul etmek zorunda kaldılar. Fırıncılar için gece vardiyası kaldırıldı, metal ve tekstil işçilerinin ücretleri yükseltilirken iş saatleri de kısaltıldı.

Pirinç işçileri 1907 yılında, hükümeti tarlalarda 8 saatlik işgününü kabul eden bir yasa hazırlamak zorunda bıraktılar. Yeni yasadan memnun olmayan çiftlik sahipleri yasayı geri çekmek için başbakanla görüştüler. Ülkede değişen siyasi koşullar, mücadelenin geri çekilmesi gibi nedenlerle 8 saat yasası geri çekildi. Ve pirinç işçileri yeniden mücadeleye giriştiler, daha fazla örgütlendiler, daha çok uğraştılar. İtalyan emekçi kadınlar yıllar süren, pek çok grev yapmalarını gerektiren 8 saatlik işgünü mücadelesini coşkuyla, azimle sürdürdüler. Mücadele içinde Komünist Parti’ye ve İtalyan Kadınlar Birliği’ne katıldılar. “Birlik” isimli bir başka şarkılarında şöyle sesleniyorlardı:

“Kadın olmamıza rağmen korkumuz yok

Çocuklarımızın sevgisi için

İstediğimiz sosyalizm

Oli oli ola

Ve Birlik büyüyecek

Ve biz sosyalistler

Oli oli ola

Ve Birlik büyüyecek

Ve biz işçiler

Özgürlük istiyoruz”

1920’lerde çoğunluğu Komünist Parti saflarına katılan işçi kadınlar ise Mussolini faşizmine karşı mücadeleye katıldılar. 1922 yılında faşist Mussolini iktidara geldi. İtalya Avrupa’nın en büyük pirinç üreticisiydi. Faşizm pirinç işçileri de dâhil kadınlara, hem çocuk doğurması için evin yolunu gösteriyor hem de tahıl üretiminin sağlanması için onları tarlalara gönderiyordu. 1922 yılında pirinç işçileri arasında yalnızca %5 ilâ 20 oranında erkek çalışıyordu. Sayıları çok daha fazla olan kadınlar ise aynı iş için erkeklerin yaklaşık yarısı kadar ücret alıyorlardı. Faşist propaganda bu kadınları güçlü ve sağlam, anne ve işçi oldukları için kutluyor, onları ‘ideal İtalyan kadını’ olarak gösteriyordu.

İşçi sınıfının örgütlülüğü ve mücadelesi faşist rejim altında ezilir ve dağıtılırken pirinç işçisi kadınlar pes etmediler. Rejim karşısında da mücadele ettiler ve yemek ve barınma koşullarında iyileştirmeler ve yol ücretleri aldılar. Yalnızca kendi çalışma koşulları için mücadele etmediler. Tarlalardan yükselen koro faşizme karşı marşlar söylüyordu. İtalya’da partizanların faşizme karşı direnişinin coşkulu sembolü olan Çav Bella’nın ilk kaynağı pirinç işçisi kadınlardı. Şarkının sözleri pirinç işçilerinin bir gününü anlatıyordu:

“Sabah yeni uyandım,

Güle güle güzelim, güle güle güzelim, güle güle

Sabah uyandığımda pirinç tarlalarına gitmeliyim

Böceklerin ve sineklerin arasında

Güle güle güzelim, güle güle güzelim, güle güle

Zor bir işi yapmalıyım”

1943’te Naziler İtalya’yı işgal ettiğinde komünistlerin öncülüğünde işçi kadınlar, Naziler için çalışmayı reddettiler ve hep birlikte iş bıraktılar. Faşizme karşı direniş sırasında kadınlar partizanları evlerinde sakladılar, çeşitli mesaj ve materyaller için taşıyıcılık yaptılar. O günlerde mücadeleye omuz veren bir emekçi kadın şöyle diyor: “Bunun bir kurtuluş mücadelesi olduğunu, Almanlara ve faşistlere karşı bir mücadele olduğunu hissettik. Ve aynı zamanda sömürülen ve yoksul olan biz köylüler için de büyük bir umut kaynağı olduğunu hissettik.”

İtalya, Avrupa’nın en büyük pirinç üreticisi olmaya devam ediyor. Ama bugün uçsuz bucaksız pirinç tarlalarında “mondine” yok. Artık pestisitler ve farklı tarım teknikleri var. Ama geniş kenarlı şapkaları, kısa şortları, belleri üzerinde bağlanmış gömlekleriyle ve elbette şarkılarıyla İtalya’da faşizme ve sömürüye karşı mücadelenin sembolü olan kadınların anısı hâlâ dipdiri. Yıllar sonra bugün, onların hep bir ağızdan söyledikleri Çav Bella, sınıfsız ve sömürüsüz yarınlar için, yepyeni bir dünya için mücadele edenlerin dilinde coşkuyla söyleniyor. Binlerce kadının oluşturduğu korolar, ahenkle söylediği şarkılar mücadeleyi daha da büyüttü, kuvvetlendirdi. Onların şarkıları hem İtalyan işçi kadınların mücadelesinin hem de faşizme karşı mücadelenin sembolleri oldu. Bugün Kuzey İtalya’da eski pirinç işçisi kadınlardan ve onların çocuk ve torunlarından oluşan korolar hâlâ aynı şarkıları söyleyerek geçmişin deneyimlerini yeni kuşaklara aktarıyor.