Gastonya Grevi ve Ella May’in Mücadelesi

İşçiler, emekçiler olarak zorlu günlerden geçiyoruz. Yoksullaşma çığı alabildiğine büyüyor, üstümüze çökerek bizi nefessiz bırakıyor.  Sömürü düzeni kapitalizm içine girdiği çıkmazla birlikte hayatın her alanında sorunları girdaba dönüştürüyor. Tarihimiz, kapitalizmin yarattığı sorunlara karşı tek yolun mücadele etmek olduğunu defalarca göstermiştir. Bunun için işçileri sömürüye karşı mücadeleye çağıran, bu uğurda ter akıtan insanlar hep olmuştur, olacaktır. Tıpkı gencecik bir tekstil işçisi olan Ella May gibi… Gelin Ella’nın hikâyesine kulak verelim.

Ella May 1900’de ABD’nin güney eyaletlerinden biri olan Tennessee’de dünyaya geldi. Çiftçilik yaparak geçinen yoksul bir ailenin 12 çocuğundan biriydi. O da tıpkı diğer kardeşleri gibi ailenin hayatta kalabilmesi için küçük yaşlardan itibaren çalışmaya başladı. Demiryolunun gelişimi ve beraberinde büyüyen tomruk ihtiyacı Ella’nın ailesini de çiftçilikten kopardı ve göçebe işçiler haline getirdi. İş kazalarının ve ölümlerin çok olduğu bu işlerde Ella babasını kaybetti. Genç yaşta evlenen ve 9 çocuğu olan Ella’nın eşi de aynı işlerde çalışırken iş kazası geçirdi ve sakat kaldığı için iş bulamaz hale geldi. Çocuklarının tüm yükü Ella’nın omuzlarına yıkılınca daha az ama düzenli ücret alabileceği ve kadınların işe alındığı tekstil fabrikalarında çalışmaya başladı. Kocası tarafından terk edilen ve 9 çocuğuyla bir başına kalan Ella, daha iyi koşullarda çalışmak umuduyla sık sık iş değiştirdi, farklı fabrikalarda iplik eğirme işçisi olarak çalıştı. Ancak nereye giderse gitsin ailesinin beslenme, giyinme, sağlık ihtiyaçlarını karşılamakta zorlandı. Çocuklarının dördünü daha küçücük yaşlarında yoksulluk yüzünden kaybetti. Ella’nın bir işçi olarak çok çalışması yetmemişti ve koşulların işçilerin örgütlülüğüne ve mücadelesine göre iyileşeceğini anlaması uzun sürmedi.

wiggins-children.webp

Güneyin ucuz işgücü ve tekstil işçilerinin mücadelesi

Birçok kuzeyli sanayici, daha düşük işçilik maliyeti arayışıyla fabrikalarını güney eyaletlerine taşıdı.  Geniş tarım alanlarına sahip ve pamuk üretiminin yapıldığı güney eyaletlerinde tekstil patronları iplikçilerin ve dokumacıların iş yüklerini arttırmakla kalmadı aynı zamanda ücretlerini de düşürdü.  Çoğu zaman iş saatleri o kadar uzuyordu ki işçilerin önemli bir bölümünü oluşturan kadınlar, çocuklarını göremez olmuştu. 1920’lerin sonlarına doğru işten çıkarmaların artmasıyla işçilerin iş yükü iyice arttı. Ella’nın da içinde bulunduğu binlerce tekstil işçisi haftalık sadece 9 dolara çalıştırılıyordu.

Gastonya’daki en büyük fabrikalardan biri olan Loray Mill de kötü koşullarıyla ünlenmişti. Büyük Buhran denilen krizin yaşandığı bir dönemde, 1 Nisan 1929’da yaklaşık 2 bin işçi, Ulusal Tekstil İşçileri Sendikası (NTWU) öncülüğünde dayanılmaz çalışma koşullarına karşı greve çıktı. Loray Mill’deki grevi duyan Ella derhal sendikaya katıldı ve Bessemer City şubesinin sekreteri oldu. Sendikada görev alan Ella mitinglerde konuşmacı oldu, grev alanlarında ve toplantılarda yerini aldı. Sesi güzel olan ve şarkılar yazan Ella, bu yeteneğini de mücadelesine akıttı. Şarkılarıyla hem işçilerin acılarını, özlemlerini anlattı hem de birliğe ve mücadeleye çağırdı. Kısa sürede Loray Mill grevinin yüzü ve güneydeki emek mücadelesinin sesi haline geldi. Ella May mitinglerde emekçi kadınları mücadeleye çekmek için kendi hikâyesini anlattı: “Ben dokuz çocuk annesiyim. Dördü birden boğmacadan öldü. Ustadan onlara bakabilmem için beni gündüz vardiyasına vermesini istedim, ama o kabul etmedi… Bu yüzden işten ayrılmak zorunda kaldım ve ilaç alacak param kalmamıştı. Çocuklarım öylece öldüler… Onlar için hiçbir şey yapamadım, onları hayatta tutamadım. Bu yüzden sendikadan yanayım, böylece onlar için daha iyisini yapabilirim.”  Pek çok kadının kendisininkine benzer şekilde yaşadığımı bilen Ella, emekçi annelerin ortak duygularını ağıda döktü:

Sabahtan çıkıyoruz evlerimizden

Öpüp veda ediyoruz çocuklarımıza

Bizler patronlara kölelik ederken

Çocuklarımız çığlık atar, ağlar

Ve paramızı aldığımızda ilk iş

Ödenecek bakkal borcumuz

Bir kuruş bile harcanamaz üst baş almaya

Bir kuruş bile ayrılamaz kenara

Ve tam da aynı akşam

Küçük oğlunuz der ki

Ayakkabıya ihtiyacım var anneciğim

Ve kız kardeşimin de

Bir annenin kalbini nasıl sızlatır

Siz hepiniz bilirsiniz

Ella May yaşadıkları acıların kaynağını ve sorumlularını görmüştü. Patronlar için ne işçilerin ne de çocuklarının bir değeri vardı, sadece sömürü kaynağıydılar onlar için. Bu kölece yaşamdan kurtulmanın yolu birlikten, örgütlü hareket etmekten geçiyordu. Dağınık ve yalnız olduklarında bu sefalet devam edecekti. İşçi kardeşlerine bu gerçeği anlattı, onları patronların korktukları tek şeyden; işçilerin birliğinden yana olmaya çağırdı:

Her şey küçük çocuklarımız için

Bizim için çok kıymetli olan çocuklarımız için

Ama sevgili işçi kardeşlerim

Patronlar ne bizi ne çocuklarımızı umursuyor

Fakat ey işçiler anlayın ki

Birliğimizden korkuyorlar

Haydi, birlik olalım

Burada birliğimizi kuralım

“Bizler asla ama asla sendikamızın yok olmasına izin vermeyeceğiz!”

Büyüyen işçi mücadelesine karşılık grevi bastırmak için kolları sıvayan patronlar ilk iş olarak işçi ailelerini fabrikaya ait evlerden çıkardılar. Patronlar belediye başkanını, valiyi görev başına çağırdılar ve Ulusal Muhafız adı altında düzenin silahlı koruyucularını iş başına getirdiler. Sendikanın lokali basıldı, yok edildi. İşçiler yılmadı, kendilerine ait çadır kamplar kurdular. Patronların saldırıları da durmadı. Grevci işçilere “radikaller”, sendika yöneticilerine ve öncü işçilere ise “yabancı provakatörler” damgası yapıştırmaya çalıştılar. Amerikan İç Savaşının izlerinin taze olduğu yıllarda gerçekleşen grevde, patronlar zor gücünün yanı sıra ırkçı propagandalarını da arttırdılar. Gazeteler sendikanın Kuzeyli bir birlik, Güneyi anlamayan ve toplumsal yapısını tehdit eden “düşmanlar” olduğu propagandası yaptılar.  NTWU’nun sadece beyaz işçileri değil, siyah işçileri de örgütlemeye çalıştığını, siyahlar ve beyazların birlikte hareket etmesinin, sosyalleşmesinin kötü sonuçlara yol açacağını yazıp çizerek beyaz işçileri grevcilere ve sendikaya karşı kışkırttılar. Ancak tüm bunlara rağmen Ella May siyahlarla birlikte çalıştıklarını ve sömürüldüklerini, siyah emekçilerin komşuları, arkadaşları olduğunu, yoksullukta ve acılarda aynı tarafta yer aldıklarını anlattı tüm işçilere. Düşmanın renginin sınıf kimliğinde yattığını haykırdı. Ella, siyah işçileri sendikaya katılmaya ikna edebilen çok az insandan biriydi.

Tüm zorluklara rağmen yılmayan grevciler ve Ella May diğer tekstil fabrikalarındaki işçilerin de desteğini aldılar. Sendikayı ortadan kaldırmak ve işçilerin örgütlülüğünü yok etmek isteyen patronların saldırıları da giderek hızlandı. Sendikayı ortadan kaldırmak isteyen patronlar, grevci işçileri Gastonya polis şefini öldürmekle suçladı. 16 işçinin cinayet suçlamasıyla yargılandığı davanın duruşma gününde Ella May, bir şarkı söylemeye başladı:

“Daha güzel kıyafetler giyebildiğimiz ve daha iyi evlerde yaşayabileceğimiz Güney’de

Bütün Güney’de örgütlenmiş bir sendikamız olacak

Şimdi birlik içinde olmalı ve patronlara şöyle cevap vermeliyiz:

Bizler asla ama asla sendikamızın yok olmasına izin vermeyeceğiz!”

ella_may.webp

İşçilerin direncini kıramayan patronlar kanlı bir saldırı planladılar. Grevin beşinci ayında Bessemer City’den Gastonya’daki sendika toplantısına giden Ella ve grevci işçilerin aracının önü kesildi. Düzenin koruyucuları yine iş başındaydı. Ella May daha 29 yaşındayken, polis kurşunuyla kalbinden vuruldu ve orada yaşamını yitirdi. Ella’nın öldürülmesiyle geride 5 çocuğu yapayalnız kaldı. Fakat ne işçilerin mücadelesi ne de Ella’nın çektiği acılar boşa gitti. Ella May’in ve mücadele arkadaşlarının emekleri Güney’deki işçi hareketinin ivmelenmesine büyük katkı sağladı. 1934’te yine Gastonya işçilerinin başlattığı grev dalgası tekstil patronlarının uykularını kaçırmaya devam etti. Daha sonra tekstil işçileri pek çok kazanım elde ettiler. Ella’nın şarkıları ABD’deki grev dalgasının giderek yükseldiği 1930’lu yıllarda mitinglerde, grev alanlarında söylendi. Geriye hem şarkılarını hem de mücadele azmini bırakan Ella May, kısacık ömrünü mücadeleyle anlamlandırdı, işçi sınıfının mücadele tarihine adını yazdırdı. İşçi sınıfına, işçi sınıfının kadınlarına yaraşan da bu mücadeleyi Ella’lardan devralmak ve hayatı anlamlandırmaktır. Çünkü geçmişin mücadele örnekleri bugünün işçileri için tarihin tozlu sayfalarında yitip giden kayıtlar değil, canlı, ders çıkarılması gereken muazzam deneyimlerdir.