Petrol-İş Gebze Şube Başkanı Süleyman Akyüz ile Söyleşi

UİD-DER: Petrol-İş Gebze şubesi hakkında kısaca bilgi verir misiniz?

Süleyman Akyüz: Ben 1983 yılında o zamanki adıyla Unilever, sonra Lever ve şimdiki adıyla Unilever adıyla üretim yapan işyerinde çalıştım. Uluslararası bir şirket... 12 Eylül’den sonra ilk toplu iş sözleşmesi 1984 yılında yapılmıştı. 1986 yılında Unilever’de delege olarak seçildim. 1988 yılında da temsilci oldum. Uzun yıllar temsilcilik görevinden sonra 1997 ve 2004 yılları arasında baş temsilci olarak görev yaptım. 2004 Ocak ayında da Gebze Şube Başkanlığına geldim. Kısaca sendikal mücadele içindeki geçmişim 22 yılı geçmiş bulunuyor ve Unilever’in 9 sözleşmesinde imzam var. Bunu şunun için söylüyorum, Türkiye’de yapılan en iyi sözleşmedir. Örneğin sendikal duyarlılık, çalışma saatleri, ücret, ihbar, sosyal haklar, iş tarifi, değerlendirmesi ve skala sistemi bakımından en ileri sözleşmedir. İşyeri kapsamı açısından sözleşmemiz, müdürler dışında herkesi kapsayan örnek bir sözleşmedir. Biz şubeyi devraldığımızda 7 tane işyeri ve 1079 üyemiz vardı. Kriz gelene kadar üye sayımızı 2250’lere kadar yükselttik. Türkiye’de her sendika üye kaybederken, kısmi örgütlenmeler yaşanırken, biz yüzde yüz büyüme sağladık. 11 işyerini daha sendikaya ekledik.

UİD-DER: Krizden sonra petrol işçilerinin ve sendikalı işyerlerinin durumu nedir?

S.A: Krizin başlangıcına kadar iyi bir çalışma yürüttük. Krizle birlikte bir işyeri buradan taşındı… Bir işletmemiz de kapanmak üzere. Geriye kalan diğer şirketler üzerinde krizin olumsuz etkileri bize de yansıyor. İlk yansıma otomotiv yan sanayii ile başladı. Örgütlü olduğumuz iki fabrika otomotiv yan sanayisine bağlı. Örgütlü olduğumuz ihracatçı işyerleri ve en son tüm işyerlerinde krizin etkileri bugünlerde görülüyor. Biz sektör olarak sadece kimya, lastik, kauçuk, petrol ve ilaç sanayiini kapsıyoruz. Birçok firmamız ihracat yapıyor. Krizle birlikte ihracatın kesilmesiyle bu işletmeler de krizden etkilendiler. Birkaç ay evvel yaptığımız değerlendirmelerde krizin bize etkisinin en az yüzde 10, en çok yüzde 30 olacağını tahmin etmiştik. Bu öngürümüz doğru çıktı. Şu ana kadar geçici, mevsimlik işçilerimiz (ki biz onları da çalıştıkları süre boyunca sendika üyesi yaparız) ve kadrolu işçilerimiz arasında 200’e yakın işçimiz krizden etkilenmiştir. Kadrolu işçilerimiz içinde gönüllü olarak işten çıkan arkadaşlarımız vardır, bir kısmı da fabrikanın taşınmasıyla birlikte işten çıkmıştır. Bu işten atmalar devam eder mi? Bu hafta 5 tane genel müdürle konuştum. Hiçbiri önünü göremediğini söyledi. Hepsi ağız birliği etmişçesine krizin Mart ayında derinleşip Haziran ayında ibrenin yeniden yükselişe geçeceğini söylüyor. Krizin etkilerinin 2010 yılının Mart ayına dek süreceği görülüyor.

UİD-DER: Kriz karşısında sendikanızın talepleri nelerdir?

S.A: En başta gelen talebimiz işçilerin işten çıkartılmamasıdır. Gerek yasalardan gerek toplu iş sözleşmemizden yaralanacak şekilde, ne yapabilirizi biz işverenlerle tartışıyoruz ve konuşuyoruz. Birçok fabrika vardiya sayısını düşürmüş, üretmekten vazgeçmiş veya yeni teknikler uygulamaya sokmuştur. Örneğin deterjanda konsantre deterjanlara geçilmiştir ve bu durum yüzde 33 küçülme demektir. Bu zor durumda bizim işverenlere teklifimiz siz de elinizi taşın altına sokun, işten atma yerine ücretli izinleri kullanın olmuştur. Bu önerimiz kimi yerlerde uygulanmaya başlandı. Ondan sonra da ücretsiz izinler uygulanmaya sokuldu. Fakat bu durumun çok fazla işçiye yansıtılmaması, birer günlük kesintilerle ve primlerin tam yatırılması şeklinde anlaşmamız oldu. Bir tek işyerinde işçilerden gelen teklifle 6 aylık bir protokolle yüzde 4’lük zammı kullanmayacağımızı beyan ettik. Bu protokol 20 işçiyi sübvanse etmiştir. 25 işçiyi de işverene sen taşıyacaksın deyip karşılıklı bir anlaşma yaptık. Bu tuhaf gelebilir, ama işçi zammı ile işçilerin alacakları ücretleri karşılaştırdığımızda bizlerin çok daha kârlı çıktığını görüyoruz. Krize rağmen uzun zamandır işten çıkartmalara engel olduk.

UİD-DER: Öngörünüz doğrultusunda krizin etkilerinin devam etmesi, işçilerin yüzde 30’unun işten atılması durumunda, nasıl bir mücadele örgütleyeceksiniz?

S.A: Bize bağlı 5 tane uluslararası şirket var. Örneğin bunlardan biri Bayer’e bağlı Aspirin’di. Adamlar kapatıp İspanya’ya gittiler. En büyük ikinci tesisimizdi. Örneğin daha önceleri sendika kapalı, kimseyi bulamıyoruz, ulaşamıyoruz, işverenler görür gibi mazeretler şu anda yoktur. Şu anda herkes serbest… Önemli olan bu işçileri bir araya getirip bilinçlendirmek, sendikal bilinci vermek ve örgütlendirmektir. Türkiye’de işsizlik ve yoksulluk engel olarak kapımızda duruyor. Eşit ve düzgün bir gelir dağılımı olsaydı herkes ekmek sahibi olurdu. Maalesef sendikalar arasında da rekabet vardır. Birbirinden üye çalmalar yapılmaktadır. Ancak olumlu bir örnek olarak da Gebze’de Emek Platformu vardır. Sendikal rekabet işçilerin sendikalara olan güvenini azaltıyor. Sendikal eğitimler vermek çok önemlidir. Sınıf bilinci, emek sermaye çelişkisini anlatmak çok önemlidir. İnsanlar işsiz kaldıkça yardımlara, sadakaya mahkûm ediliyorlar. Emeklilik yaşının yükseltilmesi ile birlikte bir işçinin 45 yaşından sonra yaşamı bitirilmiştir. İnsanları dilenciliğe alıştırarak sosyal devlet olamazsınız. Hiçbir mücadelenin içine girmeyen, yan gelip yatan, adam sen de gibi düşünen çok insanımız var. Bu durumda sivil toplum örgütlerine de çok iş düşüyor. Birleşerek, eğitim programları yaparak, seminerler, tiyatrolar, birlikte mücadele ile insanları örgütlemeliyiz. Biz üzerimize düşeni yaptığımıza eminiz. Son zamanlarda bir sirkülasyon yaşadık. İşçiler gençleşti. 12 Eylül’ün mirası çok kötü oldu. Hiçbir şeyle ilgilenmeyen bir toplum olduk. 12 Eylül evvelinde gençlik ayaktaydı. Şimdi işçi sınıfı yerlerde sürünüyor, kriz ülkeyi dibe vurmuş. Sadece iktidar konuşuyor. Şimdi 81 ilde üniversite var hâlâ ses yok. Yarın bu insanlar bizi yönetecekler!

UİD-DER: İşçi gençliğini duyarlı hale getirmek ve örgütlemek için ne yapılmalıdır?

S.A: Çok güzel, onları çekebilecek eğitimler yapılmalıdır. Uzmanlar bu işi yapmalıdır. Gelen neslin geleceği yoktur. Biz iyi miras devraldık ama çocuklarımıza kötü bir miras bırakıyoruz. Birey olarak mücadele ettik, vicdanımız rahat olabilir. Ama bu ulusal ve uluslararası bir iştir. Herkes işsiz herkes aç. Sokaklarda can güvenliği yok. Lise mezunlarını kimse işe almıyor. Üniversite mezunları da artık işsizdir. Bu okullar 5 yıl insanların hayatlarını alıyor. İşsiz bir üniversiteli ile ilkokul mezununun hayal kırıklığı arasında çok fark vardır. O zaman biz sosyal patlamalar yaşayacağız.

UİD-DER: Karamsar tabloya rağmen, işçi eylemlerinde belirgin bir artış da var. İçinde genç işçilerin de olduğu fabrikalarda işyerleri işgal edildi ve direnişler yapıldı. Grev, direniş ve süren eylemlere sizin yapabilecekleriniz nelerdir? Destek ve dayanışmalarınız nasıl olacak?

S.A: Şimdi hangi sendika başkanı ile konuşuyorsak her işyerinde bir eylem ve problem var. Daha önceleri bir fabrikada bir olay oluyordu fakat diğer fabrikalar normal çalışıyordu. Şimdi her gün teyakkuz durumundayız. Şimdi hangi birine yetişeceğimizi şaşırıyoruz. Hepsinde eylem var. Ama şuna da çok dikkat etmeliyiz. Biz bir tek işçinin bile işten atılmasını istemiyoruz. İşverenler işçileri ihbar ve kıdemsiz işten atmak istiyor. İki sözleşme dönemi arasındayız. İşveren tutanağını tut, iki ay sonra görüşürüz diyor. Şimdi grev yapmak sanki patronların işine geliyor. Birçok şeyi birbirinden ayırmalıyız. İyi tahlil yapıp ona göre hareket etmeliyiz. Vardiyalar düşürülüyor, işverenler ne yaparsanız yapın diyorlar. Ama sendikal bütünlüğümüze bir saldırı olursa ne gerekiyorsa yaptık, yaparız. Bir arkadaşımız için sendikaya bir saldırı olursa buna engel olacağız. Sendikalar büyük bir sınav veriyor. Ne kadar dayanışma yapabiliriz? Sendikaya yönelik saldırılara karşı birlikte mücadele edeceğiz. Haklı olduğumuz noktalarda sonuna kadar var olacağız. Birleşik Metal-İş, Çelik İş, Basın-İş sendikaları sorunlar yaşıyor. Bizler Sendikalar Birliği temsilciler meclisini toplayacağız. Ortak kararlar alacağız. Birlikte mücadele edeceğiz. Her şeyde var olmak istiyoruz, fakat yetmiyoruz.

UİD-DER: İşçiler ve işsizler kriz karşısında ne yapmalıdırlar?

S.A: İşçilere söylemek istediğim şudur: Kriz bize çok şey gösterdi. Sendikalı yerlerle sendikasız yerler arasında görmek isteyen gözler için dağlar kadar fark olduğu ortaya çıkıyor. Birçok işçi işten atılmıştır, çoğu hesabını dahi yapamıyor. Örgütlülüğün önemi ortaya çıkmıştır. Örgüt lafından korkan insanlar vardır. Hak aramaktan, 1 Mayıs’tan veya yürüyüş yapmaktan korkuyor insanlar. Sendikalar kulakları üstünde yatmayı bırakmalıdırlar. Sendikalar sanayi bölgelerinde örgütlenme büroları açıp, örgütlemeye başlamalıdır. Eğitimler, gazeteler, afişler, radyo programlarıyla örgütlenmeyi cazip hale getirmeliyiz.

Kriz ile birlikte sendikaların varlıklarını korumaları lazım. Konfederasyonlar arası ortak mücadele olmaması bizleri üzüyor. Ama sivil toplum örgütleriyle birlikte ekipler kurup, çalışmalar yapmalıyız. Esnaf, çiftçi ve memur yani halkı duyarlı hale getirecek ve bilinçlendirecek çalışmalar yapmak lazım. Elbette siyasi olarak da insanlar bilinçlenmeli, emekten yana olanla olmayanı görmek ve körü körüne bir torba makarna ve kömüre kanmamak lazımdır. Dünyanın en büyük balığı bile bir parça yeme kanıyor. Bizler bu krizden örgütlenerek birlikte çıkabiliriz. Aksi takdirde aşevleri ve sadaka kültürü artacak. İşsizlik sigortasındaki paralar bile işverenlere veriliyor. Patronlar doğuda yatırım için para almışlar fakat bir iki kolon dikip kaçıp gitmişler. Bu teşvikler de aynı sonuçları doğuracaktır. Sendikaların yanı sıra derneklerin de kriz karşısında örgütlenmelere katılması gerekiyor.

UİD-DER: Sendikacıların kriz karşısında eksiklikleri nelerdir?

S.A: En büyük eksiklik sendikal demokrasinin olmamasıdır. Krallık ve hâkimiyet kurmuş sendikacılar var. Bir başka sorun seçim sisteminden kaynaklanıyor. Sendikalar arasında müthiş bir bölünme var. Yasalar sendikaları bölmüş. Buna rağmen bizler de bu bölünmüşlüğe katkı sunmuşuzdur. “Ben varsam iyi, yoksam kötü” anlayışı hâkim kılınmıştır. Özelleştirmeler de sendikaları güçsüz düşürmüştür. Şimdi sadece özel işyerleri kaldı. Sendikaların birleşmesi, sendika içi demokrasinin uygulanması gerekiyor. Öyle sendikalar var ki siyasi iktidarların arka bahçesi olmuştur. Az olsun benim olsun mantığı ile hareket eden sendikalar vardır. Örgütlendirme ve bilinçlendirme çalışmalarını sendikalar yapmamıştır. Örgütlendirme bürolarımız yoktur. Birçok sendika bugün iflasın eşiğine gelmiştir. 1000-2000 üyelik federasyonlar vardır. Sendikacılık bitti diyenler var. Aslında o insanların sendikacılık anlayışları bitmiştir. Ama hâlâ sendikayı terk etmiyorlar. O insanlar bilinçli, çalışkan, mücadeleci işçilerin gelişmesine izin vermemişlerdir. Bizim yönetimimizde her siyasi partiden temsilcimiz vardı. Her işyerinden temsilcimiz var. Temsilcilerin dahi bir araya gelmesinden korkan yöneticiler vardır. Mücadele kartopuna benzer. Çalışırsak daha da büyürüz ama güneş altında kalırsak erir gideriz.

UİD-DER: Teşekkür ederiz.