Çorum’da üretim yapan Ekmekçioğulları fabrikasının işçileri, önlem alınmadığı için gerçekleşen iş kazalarına, meslek hastalıklarına, düşük ücretlere, uzun ve molasız çalışma saatlerine, yıllardır maruz kaldıkları hakaretlere “artık yeter” dediler. Fabrikada yürürlükte olan orman kanunlarını değiştirmek için sendikada örgütlendiler. DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikasına yüzde yüze yakın bir oranla üyeliklerini tamamlayıp Bakanlığa yetki tespiti için başvurdular. Ekmekçioğulları patronu ise işçileri hukuksuz olarak işten çıkardı. Mücadelede kararlı olan Ekmekçioğulları işçileri bu haksızlığa boyun eğmiyor, fabrika önünde direniyorlar. Ekmeklerine, onurlarına, çocuklarının geleceğine, örgütlülüklerine, sendikalarına sahip çıkıyorlar. Direnişlerinin 7. gününde Ekmekçioğulları işçileriyle direniş ateşi başında söyleşi gerçekleştirdik.
İlk işten çıkartılan işçilerden biri işten çıkarılma süreçlerini anlatıyor: “İşveren sendikada örgütlendiğimizi duyunca toplantı yaptı ve bizi tehdit etti. Kimse geri adım atmayınca da işten çıkarıldığımızı mesajla bildirdiler. O gece 25 arkadaşımız işten çıkartıldı. Sabah içeri giren arkadaşlarımızın makinede yüzleri okunmadı. Ortalık bir anda kaos ortamına döndü. Arkadaşlarımız, herkes nasıl çalışıyorsa biz de çalışacağız, dedi. Böyle bir tepki gösterdik, bu tepki sonucu buralara kadar geldik. Bunların bizi işten çıkarmasının ana sebebi sendikaya üye olmamız. Hakkımızı yasal olarak arayacağımızdan korktuklarından bu yola gittiler.”
Sendikalı olduktan sonra “yüz kızartıcı suç” iftirasıyla atılmalarına ise şunları söylediler: “Biz bunların hiç birini yapmadık, yapmak da istemeyiz zaten. Öyle bir niyetimiz olsa burada beklemezdik. Burada 10, 15, 23 yıldır çalışan arkadaşlar var. Biz hiçbir zaman ekmeğimize ihanet etmedik. Biz burada haklı mücadelemizi veriyoruz. Bu bizim anayasal hakkımız. Ana sütümüz gibi de hak, helaldir bize.”
23 yıldır fabrikada çalışan bir işçiye 23 yıl emeğini akıtıp gençliğini verdikten sonra sendikalı olduğu için “yüz kızartıcı suç” iftirasıyla işten atılması karşısında ne düşündüğünü soruyoruz. “Burası benim ilk işyerim. 2016’da ben burada hastalandım. Kanımda yüksek oranda kurşun çıktı. İşveren benimle dalga geçti. ‘Kurşun hastalığı olur mu?’ dediler. 4 ay hastanede yattım. Geldim 2 ay çalıştım kurşun oranı tekrar yükselince tekrar hastaneye gittim. Bir yıl içinde dört sefer hastaneye gidince beni üretimin dışına almışlardı ama son bir hafta da tekrar içeri aldılar. Aslında benim ağır iş yapamaz raporum var. Anladım ki beni işten çıkarmaya çalışıyorlar. Hasta olduğum için beni çalıştırmak istemediler. Kendim işten çıkayım diye 6 yıldır hiç zam vermediler. Onca yıl çalışmam boşmuş.”
Sendikaya üye oldukları için işçileri “yüz kızartıcı suç” iftirasıyla tazminatsız işten attı Ekmekçioğulları patronu. Bu kadar açık bir suçu işlerken patronun neye güvendiğini sorduğumuz işçiler şunları söyledi: İşveren kendisi patron sendikası olan MESS’e üye. İkincisi paralarına güveniyorlar. Paralarıyla herkesi satın alabileceklerini, çevrelerini, siyasetçileri kullanabileceklerini de biliyorlar. Kendileri de siyasetin içinde oldukları için, ‘bunlara kimse inanmaz, herkes bize inanır’ diye düşündüler. Onlar bizim bu şekilde birlik olabileceğimizi, örgütlü hareket edeceğimizi tahmin etmiyorlardı, beklemiyorlardı. Biz bunları bağıra çağıra sindirdik, susturduk diye düşünüyorlardı.”
Başka bir işçi Covid-19 hastalığı bahane edilerek son zamanlarda çalışma yaşamına getirilen orman kanunlarına vurgu yaparak ekliyor: “Anayasal hakkımızı kullandığımız halde, hem de işten çıkarmalar yasakken işten çıkarıldık.”
İşçilerin neredeyse tamamının kısa sürede sendikaya üye olmasının nedenini çalışma koşullarına bağlıyor direnişçi işçiler: “Patron bizi hiç konuşturmuyordu. ‘Bu sene sana zam yapmayacağım’ diyor. Sen bir daha hiç konuşamıyorsun. Kafasına göre seni çeşitli şeylerle suçluyor. Kendince zam oranları belirliyor. Kimine %5 veriyor, kimine hiç vermiyor. ‘Sen hoşuma gitmedin’ diyor kovuyor. Hiç kimseyi muhatap almaz, konuşmaz, konuşturmaz. Bir hata yapsak hemen işten çıkarmakla tehdit eder. En küçük bir zararda maaşından keser. Mesai hakkımızı dahi alamıyoruz. 4 saat fazla çalışıp bunun 2 saatini ancak alıyorduk. Sonradan bunu da vermemeye başladılar. ‘Yerine izin vereceğiz’ dediler ama o izinler de biriktikçe birikti. Verilmedi sonuçta. Yıllardır enflasyon oranında dahi zam almadık. Zam oranlarımız hep açıklananın dahi altında kaldı. Devlet 15 dediyse patron 3 verdi 5 verdi. Servisler erken gelip geç kalkıyordu. Bu da çalışma saatimizi normal zamanlarda dahi 10 saate çıkarıyordu. Haberimiz olmadan sigorta giriş çıkışları yapılıyordu.”
Başka bir işçi sözü alarak devam ediyor: “Bütün bunlara karşı biz sendikalı olarak haksızlığa dur diyelim dedik. Her zaman işten çıkarılacağız korkusuyla yaşamaktansa sendikalı olalım hakkımızı savunalım dedik. Tek başımıza hakkımızı savunamıyoruz çünkü. Çoluğumuza çocuğumuza bir dilim ekmeği korkmadan götürelim istedik.”
Başka bir işçi devam ediyor: “İnsanların kredi borcu, maddi sıkıntıları var. Özellikle bunları tespit edip üzerlerine daha çok baskı kurdular. Nasıl olsa bu işyerinden çıkamaz, ne verirsek ona çalışır diye düşünüyorlar. Biz bunlara dur demek için sendikaya üye olduk.”
Başka bir işçi bütün bu haksızlıkları yapan patronun bir de kendilerinin haksızlık yaptığını iddia edebildiğini söylüyor isyan edercesine.
Sendikalı olmak istemelerinde işyerinde işçi sağlığı önlemlerinin alınmamasının da etkisinin büyük olduğunu söyleyen işçiler çalışma koşullarını şöyle anlatıyor: “Bize maske veriyorlar ama çalıştığımız ortam yine tozlu. Bir müddet sonra insan maskesini çıkartıp hava almak istiyor. Devamlı maskeyle çalışmak da zor. Toz için ayrı bir sistem yapıp tozu emdirmiş olsalar maskeyle de gayet iyi korunabiliriz. Bunun yerine biz size maske verdik siz takmıyorsunuz, suçlu sizsiniz diyorlar. Sadece maskeyle olur mu? Bir hava filtresi kurmadılar. Bulunduğumuz bölge hep toz içinde. Maske de taksan o tozu içine çekiyorsun. Zaten kurşun deriden de vücuda temas ediyor. İşe yeni başlayan bakımcı bir arkadaşı asit tamirine soktular. Bir bacağı komple yandı. Yeni evli bu arkadaş. Tedavi görmeye gidince de ‘iş kazası demeyin’ diye tepki gösteriyorlar. Parmaklarını makineye kıstıran arkadaşlar oluyordu, onlara da ‘hastaneye gidince iş kazası demeyin’ diyorlardı. İş kazası olduğunda patron ambulansı, jandarmayı içeri sokuyordu. Nasıl olur diye düşünüyorsunuzdur ama bunlar bu kadar güveniyorlar sırtlarını yasladıkları yere.”
Başka bir işçi Covid-19 salgını sürecinde kendilerinin yüksek risk grubunda olduklarını belirtip şunları söylüyor: “Kanda kurşunun yüksek olması akciğerlere vuruyor. Bizim içeride daha az, temiz havada daha fazla kalmamız lazım. İçerideki çalışma saatimizin daha az olması lazım. Biz yeri geliyor, 12-16 saat çalışıyoruz. Bizim çay molamız dahi yok.” Başka bir işçi devam ediyor: “Vücudumuzdaki kurşun oranı çok yüksek. Vücut, direnci yavaşladıkça yenik düşüyor. Geçen günlerde burada 22 yıl çalışmış bir arkadaşımızı 53 yaşında kaybettik. Çözüm olmazsa bizim sonumuz da bu olur.”
Genç bir işçi şunları ekliyor: Kimyasal maddelerle, 1000 derecelik kazanlarda çalışıyoruz. Bugün hava yağmurlu. Yağmurun olmadığı bir havada burada olsaydınız dışarıya salınan asitli dumandan gözlerinizin yandığını bir saat içerisinde hissedersiniz. Kimyasallar ellerimizi yakıyor. ‘Eldiven veriyoruz takmıyorsunuz’ diyorlar ama onu da haftada 2 gün veriyorlar.”
İş kazası geçiren bir işçi ise “iş kazası geçirdim, iki parmak ucum koptu. İki ay raporlu kaldıktan sonra işe geldim. Patron hiçbir zaman ‘bir ihtiyacın var mı?’ demedi, ‘nasılsın’ diye sormadı. Fabrikaya geldiğimde ‘geçmiş olsun’ bile demedi. Ben onu zengin etmek için iki parmağımı verdim. Hatta ondan şikâyetçi bile olmadım. Ama karşılığında böyle bir muamele gördüm. Ben tek başıma bile kalsam bu mücadeleyi sürdüreceğim. Bu parmağımın hesabını da soracağım, çocuklarımın rızkını da patrona yedirmeyeceğim” diyor.
Bakanlık denetimlerini sorduğumuzda ise şunları söylüyor bir işçi: “Sabaha doğru bizi süslüyorlar. Temiz elbiseleri giydiriyorlar. Üretim alanını da temizletiyorlar. Onlar da sanıyor ki bunlar böyle çalışıyor. Zaten 1 hafta öncesinden patrona haber geliyor denetleme olacak diye. Geldiklerinde doğru düzgün üretime uğramıyorlar bile.”
Başka bir işçi meslek hastalıkları için Samsun ya da Ankara’ya gittiklerini ama meslek hastalıkları hastaneleri şimdi pandemi hastanesi yapıldığı için vücutlarındaki kurşun oranları çok yükselmesine rağmen gidemediklerini söylüyor. Hastaneye gittikleri zamanlarda da şehir dışına çıktıkları için masraflarının çok olduğunu ama yol parası dâhil tüm masrafları ceplerinden karşıladıklarını, patronun hiç umurunda olmadığını anlatıyor.
Her türlü işçi mücadelesinde olduğu gibi burada da dayanışmanın önemli olduğunu konuştuk. İşçiler çevreden gördükleri dayanışmayı anlattılar: “Organize Sanayi bölgesinde bulunan diğer fabrikalardan işçi arkadaşlar iş çıkışlarında destek için geliyorlar. Ziyaretleri bize enerji veriyor. Sendikalı fabrikalardan işçi arkadaşlar geliyor. Maddi manevi destekleri oluyorlar. Onlar da bizimle aynı süreçleri yaşadı. Dayanmamızı, kazanacağımızı söylüyorlar. Kendi deneyimlerini aktarıyorlar.”
Başka bir işçi devam ediyor: Sendikalı olmayan fabrikalardaki işçiler de bizi destekliyor. Burasını bir işaret fişeği gibi görüyorlar. Biz ilk kıvılcımı çaktık. İnşallah diğer fabrikalardan işçiler de bunun peşinden gelecek. Organizede çalışanların tümü bizim bu mücadelemizden etkilenecektir. Biz buradaki tüm işçilerin direnişimizden olumlu etkilenmesini istiyoruz. Bizim mücadelemiz mücadele etmek isteyen başka işçilerin de önünü açacak.” Birleşik Metal-İş Sendikası ya da başka sendikalarda kendileri gibi örgütlenme mücadelesi veren işçilerle kader ortaklığının olduğunu söyleyen bir işçi ise şunları söyledi: “Birbirimizin verdiği mücadeleleri takip ediyoruz. Aramızda gönül bağı da oluşuyor.”
Ailelerin nasıl yaklaştığını sorduğumuzda ise işçiler ailelerinin baştan beri hep yanlarında olduğunu söylediler. Kiminin çocuğu gün içinde sık sık arayıp üşüyüp üşümediğini soruyor. Sesiyle, sevgisiyle babasını ısıtmaya çalışıyor. Kimininki sendika şapkasını başına geçirince kendisini babası gibi hissedip sevinçten havalara uçuyor. Ailelerinin de mücadelenin içinde olmasının öneminin farkında olduklarını vurguluyorlar. Bir işçi şöyle ekliyor: “Tek maaşla geçinmek imkânsız. Genelde eşlerimiz çalışıyor. Bu nedenle de bizi daha iyi anlıyorlar.”
Sohbetimiz mücadelenin işçileri nasıl değiştirdiğine geliyor, bir işçi arkadaş şunları söylüyor: “Bu işe başladığımızdakinden farklıyız şimdi. Sendikalı olunca daha güçlü hissediyorsun kendini. Sendikaya geçtiğimizde maaşımızın, sosyal haklarımızın daha iyi olmasının yanı sıra patronun bize karşı tutumunun değişeceğine inanıyoruz. Biz burada diken üstünde çalışıyorduk, patron işçiye hakaret edebiliyordu. Sendikalı çalıştığımızda bunların olmayacağını biliyoruz. Sendikalı olmakla olmamak bir olur mu? Her istediğini yapıyor bizi tek yakalayınca. Ekmeğimiz de çoğalacak sendikalı olunca tabi. Eve bir ekmek daha fazla götüreceğiz.”
Başka bir işçi aralarındaki güvenin de arttığını söylüyor: “Birbirimize güvenimiz arttı. Bundan 7 ay önce samimiydik ama şimdi birbirimize güveniyoruz. Bu güven bizi daha fazla ateşliyor. Kimsenin bu yoldan dönmediğini görmek direncimizi arttırıyor. Sendikalı olunca özgüvenimiz de yükseldi.”
Genç bir işçi sendikal örgütlülüğe başlayınca örgütlenmek hakkındaki görüşlerinin değiştiğini anlatıyor: “Örgütlenme denince benim aklıma çok farklı şeyler geliyordu. Görmemişim, yaşamamışım. İster istemez diyordum ki örgütlenme olduğu zaman askeri, devleti karşımıza alacağız. İlk önce bu aklıma geliyordu. Çünkü böyle meselelere uzaktım. Haberlerde böyle şeyler duyunca hemen kanalı değiştiriyordum. Böyle şeyler duyunca diyordum ki ‘arkadaş patron ne güzel kaç işçi çalıştırıyor, size ekmek veriyor, daha ne istiyorsunuz, yaptığınız nankörlüktür’. Ama gördüm ki öyle değilmiş. Örgütlenme, hakkını aramak demekmiş. Hiçbir şey dışarıdan gözüktüğü gibi değilmiş. Ben artık önyargılı olmamak gerektiğini öğrendim. Örgütlenmenin işçilerin bir araya gelip haklarını savunması olduğunu öğrendim.”
Söyleşimizi Ekmekçioğulları işçilerinin bu söyleşiyi okuyacak işçilere söylemek istedikleriyle bitiriyoruz: “Biz anayasal haklarımızı sonuna kadar savunacağız. Herkes bunu bilsin. Asıl yasalara karşı gelen patronun kendisidir, hem yasal hakkımızı kullanmamıza izin vermiyor hem de işten çıkartmalar yasak olduğu halde bizi işten atarak yasaların hiç birine uymuyor. Cüzi miktarda ceza vererek yasaları kolaylıkla çiğneyebiliyor. İşçi başına 2500 lira vererek sendikalı işçileri işten atabiliyor. Biz ekmeğimize sahip çıkacağız. Tüm işçiler de ekmeğine, emeğine sahip çıksın. Emeğe sahip çıkmak onurlu bir mücadeledir. Kimse mücadelesinden geri adım atmasın. Biz de mücadelemizden geri adım atmayacağız.” Başka bir işçi devam ediyor: “Bütün işçiler yağmur, çamur, soğuk, demeden bizim gibi hakkını savunsun. Böyle olursa bu bir zincirin halkaları gibi devam eder.”
