Yoksulluk

İnsanın yoksulluğu tarif ederken beyni bazen duruyor. Yaşadıklarını anlatmaya kelimeler yetmiyor. Cümleler boğazına düğümleniyor. Nereden başlamalı acaba dedim kendi kendime. Marketin kapısından girdiğim andan mı, bir reyonun başında hangi parayla alacağımı yarım saat düşünmekten mi, pazarda bir tezgâhın başında yarım kilo domates almaya karar vermeye çalışırkenki ruh halimden mi, evladının canı bir şey istediğinde ağlayarak eteklerini çekiştirirken annenin “hayır olmaz, paramız yok” demesine şahit olduğum andan mı?

Çocuktum, Magnum dondurmalar çıkalı asır olmuştu. Reklâmda izler bakardık, alamazdık. Para biriktirmiştim de yetmemişti, çünkü çok pahalıydı. O yüzden Magnum dondurmayla 18 yaşımda tanıştım. Meyvelerden muzla tanışıklığım da pek uzak sayılmaz. Kışın yakacak odun, kömür olmadığında eski püskü giysileri yakarak ısınmaya çalışırdık. Eski evimiz sobalıydı. Annem kömür az kaldığı için idareli kullanır, mümkünse az yakmaya çalışırdı. Odadan dışarı çıkmak istemezdik. Sıkışmışsın, neredeyse altına edeceksin, sırf üşümemek için tuvalete gitmezdik. Sobalı odadan çıkmak zulümdü bize. Soba yansın diye yırtık ayakkabılarımızı gözden çıkartırdık, sırf o akşam cayır cayır yanacak o sobanın başında rahatça oturabilmek için. İyi bir ayakkabım zaten hiç olmamıştı. İçinde parmak uçlarım donardı. Okul için servise verecek paramız yoktu. Kilometrelerce yürürdüm. Hızlı adımlarla okula yetişmeye çalışırdım. Arkadaşlarım sorar hâlâ neden bu kadar hızlı yürüyorsun diye. Alışkanlık olmuş.

Annem ayı zor çıkarırdı. Üç beş de kenara atmaya çalışıyordu, acil bir şey olduğunda kimseye muhtaç olmamak için. Annem ve babam her gün düzenli kavga ederdi. Yoksulluğun çilesi annemin dilinde başlar babamın elinde son bulurdu. Kavgasız gürültüsüz günümüz geçmezdi. Bir de aman kimse duymasın bilmesin kavgalarımızı diye deve kuşu misali saklar, çekinirdik. Sanki bu sorunları bir tek biz yaşıyorduk. Öyle sanıyorduk. Öyle olmadığını mücadeleyle tanıştıktan sonra fark ettim. Yoksulluk ve imkânsızlıklar içinde boğuşan her işçi ailesinin yaşadığı sorunlardı bunlar ama üstünü hep kapatmaya çalışmışız. Üç kuruşa ev geçindirmeye çalışmanın yükü, en temel ihtiyaçlarını dahi alamama durumunun yarattığı psikoloji, sinir bozukluğu, kavganın başlaması için yeterliydi. İş bulamama, borç batağı, cinnet geçirmek için yeterli sebepler.

Çocukluğumuz yazın çalışarak geçerdi. Annem yaz olunca işe girmemiz için baskı uygulardı. Çocukluğumuzu bilmezdik zaten. Annem eve para getirmesi gereken bir yetişkin gibi görürdü bizi. Öyle düşünmek istemezdi ama geçim sıkıntısı onu böyle düşünmeye zorluyordu. Bunu o zaman fark etmezdim tabii, kızardım anneme. Tatile falan gitmek yok öyle, İstanbul gibi büyük bir şehirde yaşıyoruz ama bıraktım denize gitmeyi denizi yakından görmek bile 18 yaşıma kadar nasip olmadı. Ondan sonra da ayda yılda bir olmuştur.

Büyüyorsun haliyle okul bitiyor, işçi oluyorsun. Ama yoksulluğundan, sefaletinden hiçbir şey eksilmiyor. Ayı zor çıkartırsın. Gece gündüz durmadan çalışırsın, mesaiye kalırsın, ama para nereye gidiyor anlamazsın yada zaten cebine bile girmeden gider. Kira faturalar borçlar… Bir yerlere gelmek istiyorsan yanındaki işçi arkadaşını ezmen, rakip gibi görmen gerekiyor, ha bu arada işçi arkadaşım falan demeyeceksin. Beyaz yaka, mavi yaka bunlara dikkat etmelisin. Bana müdürüm hep “sen çok iyi yerlere geleceksin, böyle çalışmaya devam et” derdi. Bütün işleri öğrenmemi isterdi. Ama beni sevdiğinden değilmiş, ucuza kötü koşullarda çalıştırabilecek bir işçi olarak gördüğü içinmiş. O zamanlar işin bu tarafını göremiyordum. O yüzden samimiyetine inanıyordum. En nihayetinde kovarken bile “sen bizim kızımızsın” diyerek kovdu. O zaman anlamıştım kim kimin kızı, kim kimin babası.

Öyle çok çalışmakla para falan kazanılmıyormuş, sadece patronlara kazandırılıyormuş. Bunu anlamak benim için çok şeyi değiştirdi. Kazanan birileri varmış, o da patronlar sınıfıymış. İçinde yaşamış olduğumuz bu kapitalist sermaye düzeni hükmünü sürdürdükçe biz işçi ve emekçilerinin yoksulluğu hep devam edecektir. Sorunu doğru yerde, yaşamış olduğumuz kapitalist sitemde görüp, onu yıkmak için mücadele vermekten başka çaremiz yok.