Yıllık İzin Hakkı Üzerine Hatırlatmalar

İş Kanununa ve ilgili yönetmeliklere göre işçilerin yıl içerisinde dinlenmeleri için ücretli izin hakkı vardır. İşçiler yıllık izin süresinde çalışmazlar ancak çalışmış gibi ücret alırlar. Yıllık izinlerinde işçiler gelirlerinde düşüş olması kaygısı yaşamadan dinlenip yorgunluklarını atabilirler. Bu açıdan yıllık izin çok önemli bir haktır. Bütün bir yıl boyunca yoğun bir tempoyla çalışan işçiler, yıllık izinlerini genellikle sıcak yaz aylarında kullanmak isterler. Bu vesileyle yıllık izin hakkı üzerine kimi hatırlatmalarda bulunmak yararlı olacaktır.

• Bir işyerinde deneme süresi dâhil işe başladığı tarihten itibaren bir yılını dolduran işçiler, yıllık izin kullanma hakkını elde ederler. Yasaya göre yıllık izin süreleri şu şekilde belirlenir:
• 1 yıldan 5 yıla (5 yıl dâhil) kadar çalışanlar 14 işgünü;
• 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalışanlar 20 işgünü;
• 15 yıl ve üzeri çalışanlar 26 işgünü yıllık izin hakkı kazanırlar. Toplu sözleşmelerle bu süreler uzatılabilir.
• 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.
• Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri 4’er gün arttırılarak uygulanır.
• İşveren, iznini şehir dışında geçirecek işçiye 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır. Bunun için işçinin, fabrikanın kurulu olduğu yerden başka bir kente gideceğini belgelemesi yeterlidir. Ancak bu izin ücretsiz izin kapsamındadır.
• Mevsimlik ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin, işyerinde çalışmaya devam ettikleri sürece yıllık izin hakları devam eder. Part-time çalışan işçiler ve çağrı üzerine çalışan işçiler yıllık izin hakkından tam süreli çalışan işçiler gibi yararlanırlar.
• Yıllık izin süresince işçiye ücreti tam olarak ödenir. İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan işçiye izin dönemine ilişkin ücretini ve ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin veya avans olarak ödemek zorundadır.
• Yıl içinde kullanılmayan izinler hiçbir şekilde yanmaz. İşçilerin kullanılmayan izinler karşılığında para talep etmek gibi eğilimleri olmakla birlikte, bu uygulama yasal değildir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. İşveren işçinin izinlerinin kullanılıp kullanılmadığından sorumludur.
• Yıl içinde işçiye işveren tarafından verilen ücretli ve ücretsiz izinler, yıllık izinden kesilemez. İzin süresine rastlayan hafta tatili, genel tatil ve ulusal bayram günleri izin süresinden sayılmaz. Ayrıca yıl boyunca kullanılan mazeret veya hastalık izinleri, rapor süreleri yılsonunda yıllık izin hakkından düşürülemez. Yıllık izindeyken gözaltına alınan ya da tutuklanan bir işçinin bu durumda geçirdiği günler yıllık izin süresinden sayılmaz.
• İşten çıkan veya işten atılan bir işçinin yıllık izin hakkı yanmaz, bu hakkın parasal karşılığı işçiye ödenir. Yıllık izinleri kullandırılmayan işçiler, 5 yıl içinde dava açma hakkına sahiptirler.
• İhbar süresi ile yıllık izin birbirinden mahsup edilemez. İşçi yıllık izin kullanmak istiyorsa, ihbar süresi başlatılmadan önce bu izni kullanmalıdır. İşçinin ihbar süresi içine denk gelen bir yıllık izin planı olmuşsa da, ihbar süresi yıllık izin süresi kadar uzar.
• Yıllık izin işçilere dinlenmek üzere verilmiş bir izindir. İş Kanunu yıllık izin süresinde işçinin çalışmasını yasaklamıştır. Yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
• Daha önceki yıllarda yıllık izin, bir bölümü 10 günden az olmamak üzere en fazla 3’e bölünebiliyordu. 2016 Nisanında işçilerin yıllık izin hakkı ile ilgili değişiklilerin yer aldığı torba yasanın Meclisten geçmesi ve yürürlüğe girmesi üzerine bu durum değişti. İş Kanununda ve ardından Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle yıllık izinlerin nasıl bölüneceği yeniden düzenlendi. Buna göre Kanunun 56’ıncı maddesindeki “yıllık izin süreleri tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir” ibaresi “yıllık izin süreleri tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanılabilir” şeklinde değiştirildi. Buna göre yıllık iznin bir bölümü 10 günden az olmamak üzere geri kalan kısmının bölünmesinde bir sınırlama yoktur.
• Yasada yer almamasına rağmen, henüz izin hak etmemiş işçiye inisiyatif kullanarak ücretli izin veren işveren, işçinin izni hak etmeden işten ayrılması üzerine işçinin ücretinden bu süreleri kesemez. Hak edilmeyen bir iznin ücreti de olmayacağından, verilmiş izin işverenin kendi rızası ile verilmiş bir izin olarak kabul edilecektir.
• İşçi yıllık izin istediği halde, ona hiçbir tarih önerisinde bulunmadan izinsiz çalıştıran işverenler İş Kanunu hükümlerine aykırı hareket etmiş sayılırlar. İşçi önce işvereni yazılı olarak uyarmalıdır. Buna rağmen izin kullanımı ile ilgili engelleme devam ediyorsa iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilmektedir.
• Devir yolu ile tüm hakları yeni işyerine geçen işçilerin yıllık izin hak edişleri geçmiş çalışmasındaki haklarla birlikte devam eder. Yıllık izin hak edişi geçmiş çalışması başından itibaren hesaplanır. Yıllık izin hak edişlerinde, aynı işverene bağlı geçirilen süreler birlikte değerlendirilir. Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. Şu kadar ki, bir işverenin bu Kanun kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde bu kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır.
• İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılmaları sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler yıllık izin hesabında çalışılmış günler olarak sayılır.