Netaş Grevi İlham Vermeye Devam Ediyor

Bugün 18 Kasım. Türkiye işçi sınıfının mücadele tarihinde önemli bir yer tutan Netaş Grevinin yıldönümü… Netaş işçileri, 12 Eylül 1980 askeri faşist darbesinin baskı koşullarında bile işçilerin örgütlülüğünün patronları alt edebilecek güçte olduğunu gösterdiler. 12 Eylül karabasanına karşı buzu kırdılar, suyun önünü açtılar. Türkiye işçi sınıfının tarihine kuşaklar boyu ilham alınacak, umut ve cesaret verecek şanlı bir deneyimi kazıdılar.

1960’lar ve 1970’ler boyunca işçilerin mücadelesi güçlenmiş, yükselen işçi hareketi sermaye sınıfının yüreğine korku salmıştı. Kenan Evren öncülüğündeki ordu, 12 Eylül 1980’de işçi sınıfının yükselen mücadelesini ezmek için faşist bir darbe gerçekleştirdi. Bu darbeyle işçilerin mücadeleci sendikalarını kapattı, işçilerin kazanılmış haklarını elinden aldı. Tüm toplum cendere içine alındı. 12 Eylül darbesiyle birlikte sendikacılar hapse atıldı, nice öncü işçi ve sosyalist işkencelerden geçirildi ve katledildi. 1982’de yapılan “yasaklar anayasasında” işçilerin sendikalaşması zorlaştırıldı, greve çıkmak fiilen engellenmek istendi. Sendikalaşmanın önüne yüzde 10 barajı konuldu. O yıllarda greve çıkılsa bile çadır kurmak, grev alanında 4 işçiden fazla işçinin beklemesi yasaktı. İşçilerin o güne kadarki mücadelesine ve kazanımlarına ağır bir darbe vurmuştu faşist rejim. Çoğu sendikacı ve işçi “bu yasalarla grev yapılmaz” diyordu. Ama Netaş işçileri böylesi karanlık bir toplumsal atmosferde sahneye çıktılar ve yılgınlığın ve umutsuzluğun yaygın olduğu bir dönemde Türkiye işçi sınıfı tarihine altın harflerle yazılan bir greve öncülük ettiler. Sosyalist öncülerin yol göstericiliğinde o dönemin en büyük grevini örgütlediler.

Netaş işçileri, Maden-İş kapatıldıktan sonra örgütlendikleri Bağımsız Otomobil-İş Sendikasıyla birlikte 88 maddelik bir toplu sözleşme taslağı ile oturmuşlardı masaya. Bütün işçileri kapsayan komiteler kurarak taslaklarını oluşturmuşlardı. 18 Kasım 1986’ya gelindiğinde 3 bin 150 Netaş işçisi toplu sözleşmedeki anlaşmazlık nedeniyle greve çıktı. Onlar koşullar ne olursa olsun haklılıklarına inanan, örgütlülüklerine güvenen işçilerin mücadelesinin önünde hiçbir engelin duramayacağını dosta düşmana gösterdiler.

2-foto-netas-grevi.jpg

Greve çıktıklarında da ilk olarak “grev yerinde en fazla 4 işçi kalır” diyen maddeyi deldiler. Her gün 163 Netaş işçisi bilfiil grev gözcülüğü görevini yürütüyordu. Günlük dönüşümlü olarak 500 işçi ise grevin çeşitli işlerinde görev üstleniyordu. Grev komiteleri karınca gibi işliyordu. Grev süresince hiçbir işçi başka bir işte çalışmamıştı: “İşçi dayanışması için çalışacağız, kendi dayanışmamızı kendimiz örgütleyeceğiz” diyorlardı. Netaş işçileri, grevi kazanmak için sınıf dayanışmasının ne kadar önemli olduğunun bilincindeydiler. Bu temelde sendikalara, fabrika önlerine, işçi mahallelerine ve kahvehanelerine giderek kendi dayanışmalarını kendileri örgütlüyorlardı.

İşçi eşleri de grevcileri hiç yalnız bırakmıyordu. Ailecek mücadele eden Netaş işçileri yurt içinde ve yurt dışında dayanışma çağrıları yapıyorlardı. “Netaş işçileri için bir saatini ver” kampanyası başlatarak tüm işçileri grevle dayanışmaya çağırıyorlardı. Bu çağrı sonuç vermişti, Netaş işçileri darbe yasalarının gölgesinde güçlü bir dayanışma örgütlemişti. Öyle ki grev bittikten sonra dahi grev fonlarında 1 milyon liralık bir meblağ bulunuyordu. Netaş işçileri, sınıf kardeşlerinin dayanışmasıyla topladıkları bu 1 milyon lirayı, bir kamyon gıda ve ihtiyaç maddesiyle birlikte 1987’de Derby fabrikasında greve çıkan işçilere verdiler.

Netaş işçileri, grev yasalarındaki sınırlamalara ve yasaklara rağmen 93 günlük grevin sonunda, taleplerini büyük oranda kabul ettirerek patronu dize getirdiler. 12 Eylül yasaları ikramiyeleri 4 ikramiye ile sınırlandırmıştı, oysa Netaş işçileri tam 6 ikramiye kazandılar. Artık disiplin kurullarında işçi ve işveren eşit sayıda temsil edilecek ve başkanlığı da dönüşümlü olacaktı. İşten çıkarılan işçiye 3 ay daha ücret ödenmesini öngören işsizlik tazminatı talep ediliyordu.

netas-grevcileri-1986.jpg

Elbette grevin tek başarısı toplu sözleşme taslağında kazanılan haklar değildi. Onlar darbe koşullarında bile işçilerin örgütlülüğünün patronları alt edebilecek güçte olduğunu gösterdiler. Diğer sektörlerdeki birçok işçiye, greve ve mücadeleye de örnek oldular. Özellikle Türk-İş ve Hak-İş sendikalarındaki işçiler Netaş grevinden esinlenerek mücadeleye atıldılar. Netaş grevinin ardından 1987’de Derby ve Kazlıçeşme grevleri geldi. Bu grevleri de 1989 Bahar Eylemleri, kamu emekçilerinin sendikalaşma mücadelesi, Zonguldak madencilerinin yürüyüşü izledi. Netaş işçileri buzu kırmış suyun önünü açmıştı. Uluslararası dayanışmanın da etkisiyle büyük bir zafer kazanan Netaş işçileri darbe yasaklarını deldi, işçilerin üzerine sirayet eden kötü havayı söküp attı. İşte bu nedenle Netaş grevi bugünün işçilerine ilham vermeyi sürdürüyor.