Buradasınız
Sungurlar Kazan Fabrikası Direnişleri
![](https://uidder.org/sites/all/modules/lazyloader/image_placeholder.gif)
Egemenlerin işçilerin taleplerini görmezden geldiği, saldırıları alabildiğine arttırdığı günümüzde, geçmişteki mücadeleleri hatırlamak, tarihsel hafızayı güçlendirmek ve geleceğe hazırlanmak çok önemlidir. Bu kapsamda, Sungurlar Kazan fabrikası işçilerinin mücadelelerini anlatan ve 2017’de Tarihten Bir Yaprak köşemizde yayımlanan yazımızı, 1975’teki direnişin yıldönümünde bir kez daha yayımlayarak sizlerle paylaşıyoruz.
15-16 Haziran Büyük İşçi Direnişi Türkiye işçi sınıfı tarihinde çok önemli bir yer tutar. Bu şanlı mücadele, günümüzde de işçilerin nasıl mücadele etmesi gerektiği konusunda yol göstericidir. Grev ve direniş süreçlerinde neler yapılması gerektiği hususunda çok önemli dersler içerir. 70’li yıllarda İstanbul ve çevresini saran grevler, direnişler ve fabrika işgalleri gündelik hayatın birer parçası haline gelmiştir. İşçi sınıfı mücadelesinin ölü toprağını üzerinden atması, patlayan bir volkan gibi her yere yayılması patronların yüreğine derin korkular salmıştır.
Bu mücadelelerden bazıları da, Haliç’in Alibeyköy ucunda yan yana dizili olan Genel Makine Sanayi (Küçük Kazan), Demir Döküm ve Sungurlar Isı Sanayi (Büyük Kazan) fabrikalarında yaşanmıştır. Demir Döküm grevinden sonra Büyük ve Küçük Kazan Fabrika direnişleri de işçi hareketi tarihine önemli izler ve dersler bırakmışlardır.
Sungurlar fabrikasında 1970, 1975, 1979 ve 1985 yıllarında direnişler gerçekleşti.
1970 direnişleri
1970’te fabrikada birbiriyle bağlantılı, farklı tarihlerde üç ayrı direniş gerçekleşti. İlk direniş 25 Martta başladı.
Ağır çalışma koşulları, işçileri canından bezdiren insanlık dışı uygulamalar; postabaşı, mühendis ve müdürlerin baskılarına karşı Çelik-İş Sendikasının sessiz kalmasına tepki gösteren işçiler, sarı sendika Çelik-İş’ten istifa ederek DİSK/Maden-İş’e üye oldular. 600 işçi Maden-İş’e geçti.
Sungurlar fabrika yönetimi, sendika değiştiren işçilere yönelik baskılarını arttırdı ve Çelik-İş’ten yana açık bir tutum aldı. İşçiler artan baskılara karşı 25 Martta oturma eylemi başlattılar. Patronun sendikal nedenle baskı yapılmayacağına dair söz vermesi üzerine işçiler aynı gün saat 17.00’da oturma eylemlerine son verdiler.
Ancak işyerindeki baskıların devam etmesi ve bazı hakların verilmemesi üzerine işçiler, 8 Nisanda fabrikada üretimi durdurarak işgal eylemi başlatırlar. İşçiler asgari ücretin uygulanmasını, Maden-İş’e geçen işçiler üzerindeki baskılara son verilmesini, İşten atılmalara son verilmesini ve sosyal yardımların verilmesini talep ediyorlardı.
52 saat süren işgal eylemi, patronun talepleri kabul ettiğine dair ön protokol imzalaması üzerine sona erdi.
Bir süre sonra fabrika yönetimi aralarında baş temsilcinin de olduğu 6 işçiyi işten çıkardı. İşçiler Maden-İş’e geçtikleri halde Çelik-İş için kesilen aidatların Maden-İş’e verilmemesi, patronun Maden-İş’le görüşmeyi kabul etmemesi ve işten atmalara başlaması üzerine Sungurlar işçileri, bu defa 4 Mayısta bir kez daha fabrikayı işgal ettiler.
“Sungurlar Fabrikasında İşgal Var” pankartı üçüncü defa fabrika kapısına asıldı. Aynı bölgede yer alan Demir Döküm, Rabak, Elekrometal ve Estaş gibi fabrikalarda çalışan ve çoğu Maden-İş üyesi işçiler, Sungurlar Isı Kazan fabrikasının çevresinde toplanarak işçilere destek verdiler. Dayanışma için gelen işçiler, “direnin yanınızdayız”, “yaşasın işçi sınıfının devrimci gücü” dövizleri taşıyorlardı.
İşgalin üçüncü gününde Sungurlar işçileri, fabrikanın önünde bekleyen askeri birliğin komutanına “idareyi silahlı kuvvetlerin temsilcisi olarak geçici bir süre için size teslim ediyoruz. Haklarımız verilmezse yeniden harekete geçeceğiz” diyerek işgal eylemine son verdiler. İş bırakma eylemi devam etti.
Patronun işçilerin bütün taleplerini kabul ettiğine dair protokol imzalaması üzerine 25 Mayısta işbaşı yaptılar. Protokolde, atılan işçilerin geri alınması, çalışılmayan günlerin ücretlerinin ödenmesi, eylemlerden dolayı hiçbir işçinin cezalandırılmaması ve işçilerin adli ve hukukî takibata uğratılmayacağı maddeleri yer aldı.
Direniş ve işgallerle haklarına sahip çıkan Sungurlar Kazan Fabrikası işçileri, aynı yıl meydana gelen ve patronlar sınıfının İstanbul’dan 2 gün boyunca kaçmasına neden olan 15-16 Haziran büyük işçi direnişine de katıldılar.
1975 direnişi
Sungurlar patronu, işçilerin Maden-İş’le sağladıkları örgütlülüğü bozmak için sarsı sendika Cevahir-İş’i kurdu ve işçileri bu sendikaya geçmeye zorladı. Küçük Kazan fabrikasında baskılar üzerine 5 Ağustosta direniş patlak verdi. 3 öncü işçinin işten atılması ve 120 işçinin daha işten çıkarılacağı haberinin yayılması üzerine Büyük Kazan fabrikası işçileri de 11 Ağustosta direnişe geçtiler. İşçi sınıfına yönelik saldırıların artması da Sungurlar işçilerinin gündemindeydi ve bu saldırıları da direnişle protesto ettiler. Direnişin başlamasından kısa bir süre önce Beko işçilerini taşıyan işçi servisi saldırıya uğramış, Sungurlar fabrikasının patronu Sunguroğlu’na ait Ambarlı’daki inşaatta çalışan işçilere silahlı saldırı düzenlenmişti.
Patron işçilerin birliğini bölmek için çeşitli girişimlerde bulunsa da başarılı olamadı. İşçilerin direniş komitesi, “yanımızdaki fabrikada işçiler hangi haklara sahipse biz de aynı hakları istiyoruz. Bu hakları alıncaya kadar da buradan çıkmayacağız” diyordu. İşçilerin direnişi, bu konuşmayla birlikte işgale dönüştü.
İşgalin 14’üncü günü, sabahın erken saatinde, işçiler uyuduğu sırada fabrikanın içine giren jandarma, bütün işçileri bina dışına çıkardı. Jandarma komutanının “arkadaşlar, siz haklısınız ama yasalar var. Fabrikanın dışına çıkın, dışarıda durun. Siz hakkınızı alıncaya kadar buraya hiç kimseyi sokmayacağım. Namusum üzerine söz veriyorum” sözü üzerine, fabrika önünde bekleyen işçiler, dışarı çıkmaya başladılar. Ancak dışarı çıkmaya başlayan işçiler askerler tarafından zorla dağıtıldılar ve Alibeyköy sokaklarında kovalandılar. Fabrikanın yakınındaki otobüs durağında toplanan işçiler, burada direniş çadırı kurarak mücadeleye devam dediler. Direniş çadırına noter çağrıldı. Sarı sendika Cevahir-İş’e üye olan işçiler istifa ederek Maden-İş’e geçtiler.
Direniş alanında, geceleri sadece nöbetçi olarak belirlenen işçiler kalıyorlardı. Sabahleyin ise saat 08.00’da tüm işçiler işe gelir gibi direniş alanına geliyorlardı. Yapılan yoklamanın ardından kortej oluşturularak Alibeyköy’ün içinde sloganlar ve marşlarla yürüyüşler yapılıyordu.
Bir gün direnişçi işçileri ziyaret eden gazetecilere, işçiler neler yaşadıklarını, neden mücadele ettiklerini anlattılar. Fakat ertesi gün gazetede küçük bir grup işçinin direnişte olduğu şeklinde haber yapıldığını görünce, bu defa gazetecileri kovaladılar.
Görüşmeye giden komiteyi patron tanımadığını söylüyor, direnişteki işçileri tazminatsız işten çıkararak yerlerine işçi alıp üretimi yeniden başlatmak istiyordu. İşbaşı yapan yeni işçilerin bazıları ise direnişten haberleri olunca işi bırakıyorlardı. Çalışmaya devam eden işçiler uyarıldıktan sonra ertesi gün fabrikaya girmeleri barikatla engelleniyordu. Patronun adamı olarak bilinen MHP’li işçiler, jandarmanın koruması altında servislerle içeri taşınıyordu. Ancak direnişçi işçiler kararlılıkla mücadeleye devam ediyor, barikatlarla işbirlikçi işçilerin fabrikaya girmesine engel olmaya çalışıyorlardı.
İşçilerin tüm çabalarına rağmen, patronun görüşme çağrılarına cevap vermemesi üzerine işçiler daha etkili bir eylem yapmaya karar verdiler. İşçiler çadırda kalmaya son verdiler ve fabrikadan kimseyi dışarı çıkartmamak üzere harekete geçtiler. İşçilerin fabrika kapısının önünü kapatmasıyla, 150 kişi, jandarma araçları ve servislerle birlikte içerde kaldı.
“Ölmek Var Dönmek Yok” sloganlarıyla kararlılıklarını ifade eden işçilere mahalle sakinleri, kadınlar ve çocuklar da destek verdiler. Çevre fabrikalarda çalışan Maden-İş üyesi işçiler de yolları barikatlarla kapatarak Sungurlar işçilerini desteklediler. İşçilerin kararlı direnişi kırılamayınca önce askeri yetkililer ardından da patron geri adım atmak zorunda kaldı. Sunguroğlu geri adım atarak işçilerin şartlarını kabul etti.
Direniş nedeniyle tazminatsız işten çıkarılan işçiler, hakları geri verilerek yeniden işe alındılar. 30 öncü işçinin 1 ay sonra işe geri alınacağı sözü verildi. Lakin bir ayın sonunda işçiler geri alınmayınca işçiler bir kez daha üretimi durdurdular. Bunun üzerine patron 30 işçinin tamamını işe almak zorunda kaldı. Sarı sendikayı başlarından kovan işçiler, Maden-İş’i fabrikaya soktular. Patron Maden-İş’i tanımak zorunda kaldı. İşçi servisi olarak kamyon yerine otobüsler kullanılmaya başlandı. Yılda 2 defa verilen ikramiye sayısı ise 3’e çıkartıldı. İşçiler yalnızca Maden-İş’i iş yerine sokarak işyerinde örgütlü güçlerini pekiştirmediler, aynı zamanda sosyal haklarını da artırdılar.
1980 grevi
1976 ve 1977 1 Mayıs’larına katılan Sungurlar işçileri, DGM direnişlerine de eksiksiz katıldılar. Patron Sunguroğlu, işçilerin birliğini kırmak için fırsat kolladıysa da başarılı olamadı.
Sungurlar işçilerinin mücadelesi 1980 darbesine giden süreçte, sıkıyönetim koşullarına rağmen devam etti. İşçilere yönelik faşist saldırılar her geçen gün artıyordu. Mücadeleci işçiler, faşist çetelerin saldırılarıyla yıldırılmaya çalışılıyordu.
1979’da toplu sözleşmede anlaşma sağlanamaması üzerine grev kararı alan işçiler, bir yandan da temsilcilik seçimleri için hazırlık yapıyorlardı. Temsilciliğe aday olan işçilerden biri de Niyazi Balcı idi.
20 Mart 1980’de vardiya çıkışında işçilerin servisi Güzeltepe’de faşist çeteler tarafından durduruldu. Araçtaki Niyazi Balcı kurşunlanarak katledildi. Balcının katledildiği haberini alan işçiler 1,5 saat iş durdurdular. Ertesi gün yüzlerce işçi Balcı’nın katledilmesini Güzeltepe’de yürüyüşle protesto etti. İşçiler aynı gün çadır kurarak greve başladılar. Faaliyet programı çıkarıldı, haftada bir genel toplantı kararı alındı. Grev çadırında her gün film gösterileri yapılıyor, çeşitli işçi örgütleri, sendikalar ve öğrencilerden oluşan gruplar dayanışma ziyaretleri gerçekleştiriyorlardı. Ancak sıkıyönetim işçilerin grevine ve faaliyetlerine tahammül edemedi. Askerler gece çadıra baskın düzenleyerek her şeye el koydular.
Grev sürdüğü sırada Maden-İş’in Genel Başkanı Kemal Türkler faşistler tarafından katledildi. Türkler’i toprağa veren işçiler, greve devam ettiler. 12 Eylül’de askeri faşist darbe gerçekleşti. Sungurlar fabrikasında işçiler ilk 2 gün işbaşı yapmadılar. Faşist cunta yönetimi 120 öncü işçiyi işten çıkardı. Bir kısmını ise tutukladı. Tutuklu işçilerin beraat edip tahliye edilmelerine rağmen işbaşı yapmalarına izin verilmedi. Grev darbeyle birlikte bastırıldı.
Lakin Sungurlar Isı Kazan fabrikası işçileri mücadeleci bir geleneğe sahiptiler ve 12 Eylül karanlığının sürdüğü yıllarda da harekete geçmekten geri durmadılar.
1985: Ailelerle birlikte direniş
Faşist askeri darbeyi ve sıkıyönetimi fırsata çeviren Sungurlar patronu, işçilerin kazanımlarının önemli bir bölümünü gasp etti. 1983 yılına kadar ücretler Yüksek Hakem Kurulu tarafından belirlendi. Sonraki 2 yıl boyunca ise ücretler iş mahkemesi tarafından belirlenecekti. Birçok haklarını kaybeden işçilerin yaşam koşulları her geçen gün ağırlaştı. 12 Eylül faşist darbesi işçi haklarının budanması için patronlara büyük olanaklar sunmuştu. Patronlar da bu fırsatı sonuna kadar kullandılar. 1985 yılının sonlarına gelindiğinde, ağır koşullar altında yaşamaya ve çalışmaya mahkûm edilen Sungurlar işçileri, hakları için yeniden hareketlenmeye başladılar. Maden-İş’in kapatıldığı ortamda, onun yerine Otomobil-İş Sendikası geçmişti. Temsilciler 30 Aralıkta toplanarak eylem yapma kararı aldılar.
İşçilerin onayına sunulan karara göre, 31 Aralık sabahı saat 9.00’da işçi aileleri çoluk çocuk fabrika önünde toplanacak, işçiler de iş bırakarak haklarını talep edeceklerdi. Belirlendiği gibi işçi eşleri kapıdaki barikatı aşarak içeri girmeyi başardılar. İşçilerin ücretleri ödenmeden dışarı çıkmayacaklarını kararlılıkla ifade ettiler. Önce “para yok” diyen müdür, kadınların kararlı duruşu karşısında geri adım atmak zorunda kaldı ve 3’er bin lira ödeme sözü verdi. Polisin baskısına ve hakaretlerine rağmen kadınlar direnişlerini sonuna kadar sürdürdüler. Ücretlerin ödenmesi üzerine işçiler, saat 16.00’da eylemlerine son vererek aileleriyle birlikte evlerine döndüler.
Sonraki yıllarda da 12 Eylül darbesinin etkisi sürdü. Geçmişin mücadele geleneğiyle aktarma kayışları kopmuştu ve bu nedenle işçilerin mücadelesi eski düzeyine ulaşamadı. Rüzgâr sermayeden yana esmesine rağmen, Sungurlar’da olduğu gibi, yine de benzeri mücadele deneyimleri yaşandı. Bir yıl sonra gerçekleşecek NETAŞ işçilerinin grevi, o günlerin karanlığının yırtılmasında temel rolü oynayacaktı.
Bugün taşeron çalışma biçiminin artması, iş güvencesinin elden alınması, kiralık işçilik uygulamasının hayata geçirilmesi, sendikaların önüne engeller konarak grevlerin yasaklanması, kıdem tazminatına dönük saldırı planlarının yapılması, sağlık hizmetinin fiili olarak ücretli hale getirilmesi gibi birçok hak gaspı işçilerin örgütsüz olması nedeniyle hayata geçirilebilmiştir ve bunun yolunu açan da 12 Eylül askeri faşist darbesidir. Kaybedilen hakların yeniden kazanılabilmesi ve çok daha ileriye taşınabilmesi ise, bir kez daha işçilerin geçmiş mücadele gelenekleriyle tanışmalarıyla, örgütlenmeleri ve mücadele etmeleriyle mümkün olacaktır.
- Onurlu Bir Mücadele Deneyimi: 1948 Maden İşçileri Grevi
- Maden-İş Geleneği, Singer Fabrika İşgali
- ABD’den Türkiye’ye, 1913’ten 2023’e
- “Cinnet” Değil İşçinin Hak Mücadelesi: 1974 Ülker Direnişi
- Sungurlar Kazan Fabrikası Direnişleri
- Tariş Direnişi ve Direnişin Dönüştürdüğü Emekçi Kadınlar
- Cumhuriyet Tarihinin İlk Kitlesel İşçi Mitingi: 1961 Saraçhane Mitingi
- Tarihin Aktarma Kayışı ve Cezmi Baba Gibi Olmak!
- Gözbağı ve İşçi Hüseyin’in Dönüşümü
- 1928 Tramvay Grevi
- Tarihten Bir Yaprak: 1974 Gıslaved Grevi
- Türkiye İşçi Sınıfının Mücadele Tarihinde DİSK’in Yeri
- 1969 Gamak Direnişi ve Şerif Aygün
- Berec Grevi ve Kadınlar
- Fotoğraf ve Tanıklıklarla 1968 Derby İşgali
- Tarihten Bir Yaprak: 1910 Bursalı İpek İşçilerinin Grevi
- Tarihten Bir Yaprak: “Magirus’ta Grev Var”
- Tarih Bizim Rehberimizdir
- Özal’ın Yakasına Sarılıp Hesap Soran Baştemsilci
- Srebrenitsa Katliamının 29. Yılında Emperyalist Savaş Gerçeğini Bir Kez Daha Hatırlamak
- 12 Haziran: Kapitalizmin Çocuk İşçi Sömürüsü Büyüyor
- Haziranda Ölümsüzleşenlere…
- Süleyman Hocamızla Arının Balı, İşçinin Bilinci
- 28 Nisan: Yaşamak İçin Örgütlen!
- DİSK’e Giden Yol: Paşabahçe Grevi
- Kavel Destanı ve Grev Hakkı
- 24 Ocak Kararlarından Bugüne Sermaye İktidarlarının Zihniyeti Değişmiyor
- Şafaktan ve Ümitten Korkanlara İnat
- Maden-İş Geleneği, Singer Fabrika İşgali
- 1991 Madenci Yürüyüşü: Yerin Derinliklerinden Umudun Kararlı Adımlarına
- ABD’den Türkiye’ye, 1913’ten 2023’e
- 1991-95 Balkan Savaşı: “Kardeştik, Düşman Ettiler”
- 4 Aralık Dünya Madenciler Günü: Madencilerin Kaderi Ölüm Değildir!
- Dünya İşçilerinin Jones Ana’sı
- Uyandıran Masalcı Samed Behrengi’nin Ekini
- 17 Ağustostan 6 Şubata: Bu Sesi Duyan Yok!
- Sungurlar Kazan Fabrikası Direnişleri
- “Bir Daha Asla!” Kapitalizme Karşı Mücadeleye!
- Kemal Türkler ve Mücadeleci Sınıf Sendikacılığı
Son Eklenenler
- İngiltere’de geçtiğimiz haftalarda üç çocuğun öldürülmesinin ardından bu cinayetlerden göçmenleri ve Müslümanları sorumlu tutan güruhlar sokaklara dökülmüştü. Ülkede göçmen ve Müslümanları hedef alarak ırkçı saldırılar başlatan faşist çetelere karşı...
- İstanbul Bakırköy Metro şantiyesinde Bayburt Group taşeronu Modüler Teknik firmasında çalışan DİSK Dev Yapı-İş üyesi inşaat işçileri ücretleri aylardır ödenmediği için 12 Ağustosta Bayburt Group önünde eyleme başladı.
- Herkesin dilinde olan basit, masum bir soru… Ama aynı zamanda soranın da cevaplayanın da belli düşünce kalıplarına hapsolduğunu gösteren bir soru: Senin memleket nere? Fabrikada yeni işe başlayan birine, sokakta, otobüste, parkta tanıştığımız birine...
- İki kız kardeş, 15 yaşındaki Esmanur Argun ve 18 yaşındaki ablası Elif Argun, Urfa Viranşehir’den tarım işçisi olarak Bursa’ya gelmişlerdi. İşe giderken onları taşıyan traktörün devrilmesi sonucu hayatlarını kaybettiler. Kısacık yaşamları gibi...
- Tekgıda-İş Sendikasına üye oldukları için işten atılan Polonez işçilerinin sendikalı çalışma hakkı ve işe iade talebiyle başlattıkları direniş sürerken 9 Ağustosta İstanbul Valiliği önüne giderek seslerini duyurmaya çalıştılar. Türk Harb-İş...
- Geçtiğimiz günlerde Cerrahpaşa Üniversitesine bağlı Murat Dilmener Hastanesinin su tesisatının patlaması üzerine, yeni doğan yoğun bakım ünitesinin tavanı çöktü. Solunum cihazına bağlı bir bebek hayatını kaybetti. Solunum cihazına bağlı olan ve...
- UİD-DER’e gelmeden önce de bu dünyada olup bitenlere karşı öfkeliydim. Bir şeyler yapmak istiyordum fakat ne yapacağımı bilmiyordum. Yani öfkemi doğru yerekanalize edebilmiş değildim. UİD-DER sayesinde kapitalist bir sistemde yaşadığımızı ve tüm...
- 31 Mart yerel seçimleri sonrası belediye işçilerine yönelik işten atma ve ücret gaspı saldırıları devam ediyor. İşten atılan işçiler işe iade talebiyle direnişe başlarken ücretleri gasp edilen, düşük ücret dayatılan işçiler de çeşitli eylemlerle hak...
- Sokak köpeklerinin katledilmesinin önünü açan yasa geçtiğimiz günlerde AKP’li ve MHP’li vekillerin oylarıyla Meclisten geçti. Yasa hazırlanırken ve oylanırken yaşananlara baktığımızda nasıl bir düzende yaşadığımızı daha iyi anlıyoruz. Yasa gündeme...
- 6 Şubat depremlerinin üzerinden bir buçuk yıl geçmesine rağmen deprem bölgelerinde barınma sorunu bile çözülmüş değil. Depremden sonra TOKİ, 18 ilde 674 bin 238 konut yapılmasını hedeflediğini açıklamıştı. Şimdiye kadar teslim edilen konut sayısı...
- İkinci Dünya Savaşının son aylarında ABD’nin Hiroşima’ya atom bombası atması ve yüzbinlerce insanın ölümüne neden olması insanlık tarihinin en büyük katliamlarından biri olarak acıyla hatırlanmaya devam ediyor. Bu büyük katliamın 79. yıldönümü olan...
- 28 Temmuz 1914’te dünyanın o güne kadar gördüğü en kanlı savaş başladı. Tam dört yıl süren ve 20 milyon insanın ölümüne, milyonlarcasının yaralanmasına ve sakatlanmasına, kentlerin yakılıp yıkılmasına yol açan bu savaş tarihe Birinci Dünya Savaşı...
- İspanya’da bir duvarda şöyle yazıyor: “El que nos roba es de aqui y rico no inmigrante y pobre.” Yani “Bizi soyanlar göçmen ve yoksul değil, buralı ve zengin.” Bu kısacık bir duvar yazısı içinde bulunduğumuz durumu çok çarpıcı bir şekilde anlatıyor...