Hafta Tatili Düzenlemesinde Son Durum

Haziran ayı sonunda “Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Kanunu” Meclisten geçti. Bu kanun 1924 yılından bu yana yürürlükte olan 394 sayılı Hafta Tatili Kanununu yürürlükten kaldırdı. Böylelikle hükümet işverenler için bir düzenleme daha yapmış oldu. Şirketler artık hafta tatilinde çalışma yapmak için belediyelerden hafta sonu çalışma ruhsatı almak zorunda değil. Pazar günü fabrikalar, sanayi işletmeleri, AVM’ler ve küçük işyerleri belediyelere harç ödenmeden açılabilecek.

Bu değişiklik basında geniş yer buldu, işçilerin hafta tatili hakkını gündeme getirdi. İşçilerin 6 günlük çalışmanın ardından kazandığı bir günlük hafta tatili hakkının, bu değişiklikle ortadan kalkıp kalmadığı tartışılmaya başlandı. İşin doğrusu şu ki, işçilerin 6 günlük çalışmanın ardından elde ettiği hafta tatili hakkı, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanununda korunmaya devam ediyor. 

1981’den bu yana yürürlükte olan 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 3. maddesinde şöyle denmektedir: “Hafta tatili Pazar günüdür. Bu tatil 35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü en geç saat 13.00’ten itibaren başlar.”

4857 sayılı İş Kanununun 46. ve 63. maddeleri de hafta tatili konusunu düzenler.

63’üncü madde şöyle der: “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir. Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.”

46’ıncı madde ise şöyledir: “Bu kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63’üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.”

İşçinin 7 günlük çalışma içerisinde 1 günlük hafta tatili hakkı değişmemiştir. Hafta tatilinde çalışılması halinde işçiye fazla mesai ücreti ödenmelidir. Yani işçi hafta tatilinin ortadan kaldırıldığını düşünüp patronların oyununa gelmemelidir. Hafta tatilini kullanmalıdır, çalıştığı takdirde mesaisini istemelidir. Hatta haklarını daha çok ilerletmek, iş saatlerini düşürmek, mesai ücretlerini arttırmak için mücadele etmelidir.

Biliyoruz ki hükümet her dönem patronların isteği doğrultusunda kanun değişiklikleri yapıyor. Emeklilik yasasından sağlık hakkına, grev yasaklarından kadın işçilerin haklarına kadar birçok yasa patronlar lehine yeniden düzenleniyor. Çoğu yasa işçiye “müjde” şeklinde sunulmasına rağmen gerçekte yenilenen, değiştirilen her yasa işçilerin aleyhine patronların lehine oluyor.  Buna rağmen patronlar, kârları söz konusu olduğunda hiçbir kanun tanımıyorlar. İşçileri hafta tatilinde de, bayram ve genel tatil günlerinde de çalıştırıyorlar. Özellikle sendikasız işyerlerinde, işçilerin tatil ve dinlenme hakları hiçe sayılıyor. Bunun nedeni işçi sınıfı saflarının örgütsüz ve dağınık olmasıdır. İşverenler için onca yasal düzenleme yapan hükümetin işçiler lehine tek bir düzenleme yapmaması, var olan hakları gasp etmeye çalışması bundandır.

Bu duruma son verecek olan işçilerin örgütlenerek mücadele etmeleridir. Çünkü bu sömürü düzeninde haklarımızın kendi mücadelemiz dışında hiçbir garantisi yoktur.