İşçilerin Sordukları/17

İşveren gebelik nedeniyle kadın işçiyi işten çıkartabilir mi ya da kadın olduğu için daha düşük maaş verebilir mi?

İş Yasasının 5. maddesi “eşit davranma ilkesi” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu maddeye göre patron dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayanarak ayrım yapamaz. Aynı ya da eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret verilemez. Bir işçiye iş sözleşmesinin yapılmasında, iş sözleşmesinin şartlarında ve uygulanmasında veya iş sözleşmesinin sona ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan ya da dolaylı olarak farklı işlem yapılamaz.

Bu hükümlere aykırı davranıldığında işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminat ve yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.

Patronun bu hükümlere aykırı davrandığını işçi ispat etmekle yükümlüdür. İşçi bu ihlalin varlığını kanıtladığında, patron böyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yükümlü olur.

Ancak genel olarak işyerlerinde hamile kadın işçiler performans ya da ücretli doğum izni gerekçesiyle işten çıkarılıyorlar. Ya da doğum sonrası işe alınmıyorlar. Böylece patronlar kadın işçilere haksızlık etmiş oluyorlar. İşçinin dava yoluna gitmesi halinde patron işçiyi çalıştırmak ya da tazminat ödemek zorundadır.

Kadın işçilerin doğum izni ne kadardır?

İş Kanunu’nun 74. maddesi “analık halinde çalışma ve süt izni” başlığı altında doğum öncesi ve sonrası izinleri düzenlemiştir. Doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta doğum izni vardır. Çoğul gebeliklerde ise doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta daha eklenerek 10 haftaya çıkartılmıştır. Bu izin süreleri kadının sağlık durumu ve çalıştığı işin özelliği göz önünde bulundurularak hekim raporu ile arttırılabilir.

Kadın işçinin sağlık durumu uygun olduğu takdirde ise yine doktor raporu ile kadın işçi isterse, doğumdan önceki 3 haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Kalan sürelerini ise doğumdan sonra kullanabilir. Yani doğum öncesi kalan 5 haftalık izin süresini doğumdan sonraki izin süresine ekleyebilir.

Erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler doğum sonrasına eklenir.

Kadın işçilerin “süt izni” hakkı nedir?

Yine İş Kanunu’nun 74. maddesine göre, kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilmesi gerekmektedir. Bu sürenin nasıl ve ne şekilde kullanılacağını işçi kendisi belirler. Süt izni süreleri İş Kanunu’nun 66. maddesine göre günlük çalışma süresinden sayıldığı için kadın işçinin ücretinden kesinti yapılamaz.

Hamile kadın işçi çalışırken periyodik kontrollerini yaptırabilir mi?

Gebelik süresi içerisinde kadın işçiye periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir. Bu izin süreleri yıllık izin süresine dâhil edilemez, ücreti kesilemez. İzinli olduğu günler için telafi çalışması istenemez.

Doğum izni süresi içinde iş akdi feshedilebilir mi?

Kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 haftalık izin süreleri vardır. Bu süreler içerisinde kadın işçinin çalıştırılması yasaktır. İzin süreleri içerisinde kadın işçinin işe gelmesi istenemez, işe gitmediği için işten çıkarılamaz, iş akdi feshedilemez.

Hamile kadın işçilerin yıllık ücretli izin hakkı var mıdır?

Bir yılını dolduran her işçi yıllık izin hakkı kazanır. İş Kanunu’nun “Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller” başlıklı 55. maddesine göre, kadın işçilerin doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler yıllık ücretli izin hakkından düşürülemez.

Aynı şekilde kadın işçilerin gebelik dönemlerindeki izin süreleri kıdem tazminatı hesabından düşürülemez. Bu izin süreleri çalışılmış süreler olarak kabul edilir. (Yargıtay’ın 9.H.D. 17.09.2007 gün ve 2007/29103 Esas ve 2007/26743 sayılı kararı.)

Doğum yapan kadının ücretsiz izin hakkı var mıdır?

İş Kanunu’nun 74. maddesine göre kadın işçinin istemesi durumunda, 16 haftalık doğum izninin ya da çoğul gebelik halinde 18 haftalık doğum izin süresinin tamamlanmasının ardından 6 aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık ücretli izin hakkından düşürülemez.

Hamile kadın işçiler çalıştıkları bölümü ya da yaptıkları işi değiştirebilirler mi?

İş Kanunu’nun 74. maddesine göre hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılabilir. Bu durumda ücreti azaltılamaz. Ancak genellikle patronlar hamile kadın işçi çalıştırmak istemedikleri için işten çıkarabiliyor ya da kadın işçinin kendisinin çıkması için bölümünü değiştirmiyorlar. Kadın işçiler, bu durumda haklarından vazgeçmemeli ve mücadele etmeliler.