Geçtiğimiz aylarda Yargıtay, kadın işçiler için önemli bir karar aldı. Yargıtay’ın kararına vesile olan davayı banka çalışanı bir kadın açmıştı. Binlerce çalışanı olan bir bankada çalışırken doğum yapan kadın işçi, işe döndüğünde çocuğunu bırakabileceği bir kreş olmadığı için büyük güçlükler yaşamaya başladı. Bu sorunun giderilmesi için çalıştığı bankaya ihtar çekti. Ancak banka bu ihtarı dikkate almadı, kadın çalışanının istifasını istedi ve işten çıkardı. Kadın işçi haklarını aramaktan vazgeçmedi ve konuyu mahkemeye taşıdı.
Dava sonucunda Yargıtay çalışan kadınlar açısından emsal olabilecek bir içtihat kararı aldı. Karara göre 150’den fazla çalışanı bulunduğu halde kreş açmayan işyeri haksız bulundu ve “istifa” eden kadın çalışan davayı kazandı. İşverenin kreş konusundaki yasal yükümlülüklerini hatırlatan Yargıtay, kadın çalışana, kıdem ve ihbar tazminatının ödenmesine hükmetti.
Bir işyerinde yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 arasında kadın çalışanın olması halinde işveren emzirme odası kurmalıdır. 150’den çok kadın çalışanın olması halinde ise, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir kreş açılmalıdır. Kreş, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür. Kreş açma yükümlülüğünde olan işverenler, kreş içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. İşverenler, ortaklaşa kreş kurabilecekleri gibi, kreş açma yükümlüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Bir işletmenin kreş açma yükümlüğünün olup olmadığın belirlenmesinde, işverenin belediye sınırları ve çevresi içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam sayısı dikkate alınır. Emzirme odası ve kreş kurulması için gereken kadın çalışan sayısının hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olanlar da dâhil edilir. Çalışma Bakanlığı, işverenlerin bu yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini denetlemek, getirmeyenlere idari para cezası uygulamak zorundadır.
Yasal zorunluluklara ve para cezalarına rağmen işverenler en büyük sanayi merkezlerinde, işçi havzalarında bile kreş yükümlülüğünü yerine getirmekten kaçıyor. Kreş hakkını gasp etmeyenlerse işyerine uzak mesafedeki kreşlerle anlaşarak, işçilerin iş saatleri içerisinde çocuklarını kontrol etmelerinin ve emzirme haklarını kullanmalarının önüne geçiyor. Patronlar, uzun saatler boyunca çalıştırdıkları işçilerin çocuklarının bakımı ile ilgili sorunlarda sorumluluğu üzerlerinden atıyorlar. Banka çalışanının örneğinde görüldüğü gibi haklarını talep eden işçileri işten çıkarıyorlar.
Yasaların ve Yargıtay kararının ortaya koyduğu gibi sorumluluklarını yerine getirmeyen, çalışanlarına kreş imkânı sağlamayan işyerlerinde çalışan işçiler bu nedenle işten ayrıldıklarında kıdem ve ihbar tazminatlarını talep etmekten geri durmamalıdır. Ancak bununla da yetinmemeli, önceki işçi kuşaklarının bize miras bıraktığı haklara sahip çıkmalı, taleplerini mücadeleyle ortaya koymalıdır.
İşçi çocukları için, kreşler ücretsiz olmalıdır. Her işçi çalıştığı işyerindeki işçi sayısına bakmaksızın kreş hakkından yararlanabilmelidir. Her bölgede tüm işçilerin yararlanacağı çok sayıda kreş açılabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Çalışma saatleri içerisinde işçiler çocuklarına ulaşabilmelidir. Kreş yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverenlere verilecek cezalar tek sefere mahsus bırakılmamalı ve işçi sayısına göre arttırılmalıdır. Sendikalar kreş hakkının yasalarda daha geniş bir hak olarak yer alması için mücadele etmelidirler. Bu hak toplu sözleşmelerde ayrıca güvence altına alınmalıdır.
