İşçiden alıp sermayeye verecek BES yasalaştı
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, Meclis Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı. Yasa, 45 yaşını doldurmamış tüm çalışanların, 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren işverenin düzenleyeceği bir emeklilik sözleşmesiyle bireysel emeklilik sistemine dâhil edilmesini amaçlıyor.
Bireysel Emeklilik Sistemiyle ne yapılmak isteniyor?
Anayasaya göre devlet her kişiye sosyal güvenlik hizmeti sağlamakla yükümlü. Zaten hâlihazırdaki sosyal güvenlik sistemi için (SGK) işçilerin maaşlarından kesinti yapılıyor. Devlet sağlık sistemi gibi emeklilik sistemini de bir yük olarak görüyor ve bundan tamamen kurtulmak istiyor. Bireysel emeklilik sistemiyle emeklilik sistemi özelleştirilmek isteniyor. Bu nedenle devlet 2013 yılından bu yana bireysel emekliliği teşvik etmek için %25 katkı sağlıyor. Çalışanın maaşının %15’ini bireysel emeklilik şirketine yatıran patronlara bu rakamı vergi matrahından düşme imkânı sağlıyor.
Patronlar, BES’le kullanacakları bir sermaye fonu oluşturmayı amaçlıyorlar. Sözde tasarruf olsun diye toplanan ve bireysel emeklilik fonunda biriken para, patronlar tarafından işçi emekli oluncaya kadar kullanılacak. Özellikle banka ve sigortacılık alanında faaliyet gösteren büyük şirketler muazzam kazanç, kâr sağlayacak. Hükümet bu sistemle ekonomide 100 milyar lira ek tasarruf yaratılacağını iddia ediyor. Türkiye’nin ekonomisinin büyümesi ve yatırımların yapılabilmesi için bu sistemin zorunla hale gelmesi gerektiğini söylüyor. Hükümetin açıklamaları bu sistemin kimin için gerekli olduğunu da gösteriyor. Patronlar sistemde birikecek olan paralarla sermayelerine sermaye katacaklar.
Sistemin ayrıntıları
- BES uygulaması, kişilerin isteğine bırakılmaksızın, BES’e prim ödemeyi mecburi hale getiriyor. Yapılacak düzenlemenin amacı yetersiz iç tasarruf miktarını artırmak, bankalar ve sigorta şirketleri için yeni bir kazanç alanı oluşturmaktır.
- Bireysel Emeklilik Sistemine prim ödeme, kamu çalışanları dışındaki tüm özel sektör çalışanları için zorunlu olacak. Fakat 45 yaş üstü çalışanlar ile 50’den az işçi çalıştıran işyerlerinde çalışanlar zorunlu BES dışında tutulacak. Dolayısıyla 45 yaşından küçük olup, 50’den fazla çalışanı olan işyerlerinde çalışanların tamamı zorunlu BES’e dâhil olacak. Bu kapsama girenlerden belirli bir süre ücretinden BES primi kesilecek.
- Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) çalışanın katkı payı, prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutar olacak. Bu oranı iki katına kadar arttırmaya, yüzde bire kadar azaltmaya veya katkı payına maktu limit getirmeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak. Bu da asgari ücretli işçi için 49 lira demek. Ücreti daha yüksek olandan daha fazla kesilecek.
- İşveren, çalışanını otomatik katılım için emeklilik planı düzenleme konusunda Hazine Müsteşarlığınca uygun görülen bir şirketin sunacağı emeklilik planına dâhil edebilecek. Bakanlar Kurulu, bu madde uyarınca emeklilik planına dâhil edilecek işyerleri ile çalışanları ve bu kapsamdaki uygulama esaslarını belirlemeye yetkili olacak.
- İşverenler zorunlu BES’e prim ödemeyecek. Prim kesintisi sadece işçinin ücretinden yapılacak.
- Şu an isteğe bağlı BES’te yüzde 25 devlet katkısı var. Zorunlu BES’te de yine devlet katkısı olacak. Devlet ilk girenlere bir kereye mahsus olmak üzere bin lira da katkı verecek.
- Sistemden 3 yılda çıkılırsa kesinlikle devlet katkısı alınamıyor. 3 ilâ 6 yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini, 6 ilâ 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini, 10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alıyor.
- Bireysel emekliliğin zorunlu olması, yaş ve işyeri açısından kapsama giren herkesin zorunlu olarak sisteme katılması anlamına geliyor. Ancak önce 6 ay katılımla çıkış hakkı tanınan sistemde, sonra cayma hakkı 2 ay ile sınırlandırıldı. Yani katılımcı 2 ay sonra sistemden isterse çıkacak ancak bin liralık devlet katkısını ve diğer katkıları alamayacak.
- Zorunlu Bireysel Emeklilik Sisteminde ödenen primlerin karşılığı olarak ileride taksitler halinde geri ödeme veya tek seferde toplu ödeme yapılacak. Fakat bunun için belirli bir süreyi ve yaşı doldurmak gerekiyor. Şu an en az 10 yıl prim ödemek ve 56 yaşı doldurmak suretiyle BES’ten emekli olunabiliyor. Ancak bu emeklilik sanıldığı gibi ölene dek emeklilik değil, ödenen prime göre yılı ve maaşı değişen bir emeklilik olacak.
- Bu arada BES’ten alınan emekli maaşını kamu emekli aylığı ile karıştırmamakta fayda var. Kamu emekli aylığı ömür boyu verilirken BES aylığı belirli süre verilir. Ayrıca kamu emekli aylığı kişinin vefatı halinde eş ve çocuklara kalırken, BES’te sadece ödenmeyen kısım varislere verilir.
