Emekçiler olarak yaşam koşullarının giderek ağırlaştığı bir dönemden geçiyoruz. Patronların ve iktidarın dozu sürekli artan saldırılarına maruz kalıyoruz. Haklarımız yeni yasalarla ve uygulamalarla elimizden alınıyor. Yoksulluk, işsizlik artıyor, ağır çalışma koşulları daha da çekilmez bir hal alıyor. Bu olumsuz gidişattan kadın emekçilerin payına da hep daha fazlası, daha kötüsü düşüyor.
Mesela patronlar işsizlik orağını salladıklarında daha fazla kadın işçiyi biçip evlerine gönderiyorlar. Son bir yıl boyunca erkek işgücü yüzde 3 azalırken, kadın işgücündeki azalmanın yüzde 7’yi bulması bunu açık biçimde gösteriyor. DİSK-AR verilerine göre Ağustos ayında kadın işgücü sayısı geçen yıla göre 763 bin kişi azalarak 10 milyon 156 bine düştü. Ücretsiz izin uygulamalarının başlamasıyla işbaşında olan erkeklerin sayısı yüzde 4,4 oranında azalırken, kadınlarda yüzde 8’lik bir azalma yaşandı. Ağustos 2020’de geniş tanımlı işsizlik oranı erkeklerde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,9’luk artışla yüzde 22,4’e, kadınlarda ise yüzde 6,5’lik artışla yüzde 34,6’ya yükseldi. Zaten çok yüksek düzeylerde olan işsizliğin daha da büyüdüğü anlamına geliyor bu sayılar.
İşsizliğin artmasıyla birlikte katlanan yoksulluk çalışmakta olan emekçileri de derinden etkiliyor. Düşük ücretler, yüksek enflasyonla birlikte fiyatları sürekli artan temel ihtiyaçları karşılamaya hiç yetmiyor artık. Yoksullaşmaya neden olan faktörlere daha fazla maruz kalanlar kadınlar oluyor. Çünkü işyerlerinde kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin dayatmasıyla kadın işçiler daha fazla karşı karşıya kalıyorlar. Kadın işçilerin büyük bir kısmı, ücretsiz izine gönderilme tehdidi yüzünden daha düşük bir ücretle çalışmaya mecbur kalıyorlar. İşsiz kalanlar, günlük işlerde, yevmiyeci olarak çalışmaya başlıyorlar ve sürekliliği olmayan işler nedeniyle toplam kazançları düşük oluyor.
Patronlar ve iktidar bu tablonun nedenini Covid-19 pandemisi olarak göstermeye çalışıyorlar. Ancak biz biliyoruz ki pandemiyi de, emekçiler için bu zorlu koşulları da yaratan onların düzenidir. Bu süreçte patronlar sınıfı servetlerini katlarken biz alabildiğine yoksullaştık. İşimizi kaybettik, ücretsiz izinlere zorla gönderildik. Çalışmaya devam edenlerimiz hastalığa yakalanmalarına neden olacak koşullara maruz bırakıldı. Bu yüzden en çok işçi evlerine taşındı hastalık. Okulların kapatılmasıyla çocukların, sokağa çıkma kısıtlamalarıyla 65 yaş üstündeki yakınların bakımı da çoğunlukla kadın emekçilerin üzerine kaldı. Ev işlerinin yükü arttığı gibi çocukların ve yaşlıların bakım yükü de arttı.
Kadın işçilerin içinde bulunduğu bu sıkıntılı tablo zaten birikmiş olan pek çok sorunun üzerine yenilerinin eklendiğini gösteriyor. Kadın emekçilerin koşullarının ağırlaşmasının bir geçmişi var. Özellikle son yirmi yılda kadın emekçilerin hakları çok geriledi. İktidar partisinin “kadın istihdamını arttırıyoruz” söylemiyle hayata geçirdiği uygulamalar kadınların eskiye oranla daha fazla çalışma yaşamına katılmasını sağladı. Ancak iktidar bunu yaparken kadınları geçici, düşük ücretli işlere, esnek iş sözleşmelerine mahkûm etti. Yıllar içerisinde pek çok hakkı budayarak kadınların sıkıntılarının artmasına yol açtı.
2003’te İş Kanunundaki değişiklikle işyerlerindeki emzirme odalarının ve kreş açılmasının yasal zemininin ortadan kaldırılması bunun çarpıcı örneklerinden biri mesela… Kreş açılması zorunlu olan işyerlerinde patronlar çok cüzi cezalarla bu sorumluluklarının üzerinden atlama imkânına sahipler. Kadınlara üç beş çocuk yapmayı salık verenler çocukların bakımı söz konusu olduğunda ortalıkta görünmüyorlar. Aksine eldeki kısıtlı olanakları bile elimizden alan yasalar çıkarıyorlar. Örneğin 2008’de emeklilik şartlarında yapılan değişiklikle kadınların da emeklilik yaşı yükseltildi. Erkekler gibi kadın işçilere de mezarda emeklilik reva görüldü. 2010’da Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle 40 işkolu ağır ve tehlikeli iş kategorisinden çıkarıldı. Kadın işçilerin en ağır işlerde, daha da sağlıksız koşullarda çalışmasının önü açıldı. 2013’te ise bu yönetmelik tümüyle kaldırıldı. Kaldırılan yönetmelikte kadın işçilerin ay hali günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılmayacağı yer alıyordu. Kadın işçiler ay hallerinde 5 gün izin kullanma hakkına sahiptiler. Kadın işçilerin çoğunlukla çalıştırıldığı iplik, dokuma ve giyim sanayii işkolunda ve hava alanında çalışan kadınların ay hali hakları yapılan değişiklikle kaldırılmış oldu. 2017’de turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde kadın işçilere 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılmasının önü açıldı.
Bu örnekler daha da çoğaltılabilir. Ancak durum ortada. Patronlar sınıfı ve iktidar, kadın emekçileri ağır koşullarda ve çoğunlukla düzensiz işlerde çalışmaya, düşük ücretlere, ücretsiz izinlere ve işsizliğe mahkûm etmiş durumda. Emekçi kadınların bu durumu kader olarak görüp kabullenmesini istiyorlar. Ancak sınıf bilinçli, mücadeleci kadın işçiler buna yanıtlarını İşçi Dayanışması bültenimizin geçen sayısında verdiler: “Mücadelenin sonu selamettir!”
