Buradasınız
Gözbağı: Gözbağlarını Yırtıp Atanların Romanı
![](https://uidder.org/sites/all/modules/lazyloader/image_placeholder.gif)
Gözbağı, işçi edebiyatının başarılı örneklerinden biridir. Erol Toy’un kaleme aldığı roman, emeğimizle var ettiğimiz dünyayı görmemizi engelleyen gözbağımızı nasıl söküp atacağımızı anlatıyor.
Romanın baş karakterlerinden Hüseyin, henüz 18 yaşında işçiliğe başlamış, genç bir işçidir. Onun işçiliğe başladığı Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş yıllarında işçilerin sendika, sigorta, iş yasası ve emeklilik gibi hakları yoktur. Fakat yasaklara rağmen tütün, tersane ve dokuma fabrikalarında çalışan işçiler insanca yaşayabilecekleri ve çalışabilecekleri haklar talep etmektedirler. Ücretlerinin düşürülmesine karşı çıkan İstanbul tramvay işçileri de yasak olmasına rağmen iş bırakıp, greve çıkarlar. Hüseyin’in roman boyunca okuyacağımız işçilik hayatı bu grevle başlar. Cezmi Baba ve Halil adlı deneyimli iki işçi grevin liderliğini yaparlar. Hüseyin, bu iki işçiden çok şey öğrenir. Devlet, bu yıllarda işçiler üzerindeki baskıyı arttırır. Cezmi Baba ve Halil tutuklanır, Hüseyin işsiz kalır. Sermaye sınıfının hedefi, işçilerin bilinçlenmelerini, örgütlenmelerini ve hakları için mücadele etmelerini engellemek, onları zifiri karanlığın içine hapsetmektir.
Böylece genç Hüseyin tramvay grevinden sonra işsiz kalır. Günler boyu süren işsizlik ve açlık, Hüseyin’in umutlarını ve yaşantısını cehenneme çevirir. Her şey bitti dediği anda bir fabrika inşaatında iş bulur. İnşaat tamamlanıncaya kadar gece gündüz demeden çalışır. Fabrika inşaatının sahibi Nevres Bey’dir. Hüseyin ile birlikte çalışanlar çoğunlukla yarı işçi, yarı köylü mevsimlik işçilerdir. İnşaat dokuma fabrikasına dönüşür ve Hüseyin bu kez Nevres Bey’in fabrikasında işçilik yapmaya başlar ve usta bir işçi olur. O artık Hüseyin Usta’dır. Hüseyin Usta patronuna, tramvay grevindeki Cezmi Baba’ya bağlandığından daha çok bağlanmaya başlar. Patronu olmasa kendisinin çoktan açlıktan ölmüş veya işsizlikten hapse girmiş olacağını düşünür, Nevres Bey gibi “iyi bir insanla” tanıştığına şükreder.
Zaman hızla akıp geçer ve 60’lı yıllara gelinir. Bu arada Hüseyin Usta evlenmiş ve bir çocuğu olmuştur. Kendisi hâlâ makine başındaki fabrika işçisidir. Fakat zamanla çevresinde göçlerin arttığına, işçilerin çoğaldığına ve fabrikaların büyüdüğüne sessiz sedasız tanık olur. 20 kişilik atölye 1500 işçinin çalıştığı dev bir fabrikaya dönüşmüştür. Çünkü Türkiye’de kapitalizm gelişmekte, sermaye büyümekte ve köyden kente binlerce insan akmaktadır. İkinci Dünya Savaşından sonra işçilerin sendikalaşma, hak arama, örgütlenme çalışmaları hızlanır. Hüseyin Usta açlık, işsizlik korkusunu aşamaz ve mücadelelere katılmaktan uzak durur. O hâlâ patronu Nevres Bey’in işçileri düşünen iyi bir insan olduğunu sanmakta, ona güvenmektedir.
Romanın son bölümünde, Hüseyin Usta’nın çalıştığı fabrikada işçiler ücretlerine 50 kuruş zam talep ederler ve sendikalaşırlar. Bu taleplerinin karşılanmaması üzerine işçiler grev hazırlıklarına başlarlar. Nevres Bey işçilerin grevi yürütemeyeceğini, bir aydan fazla dayanamayacaklarını düşünür. Oysa İstanbul’da başta Kavel olmak üzere kazanılamaz denilen birçok grev kazanımla sonuçlanmış ve örnek teşkil etmeye başlamıştır. Genç işçilerin mücadele kararlılığı, Hüseyin Usta’nın gözbağını söküp atmasına giden yolu da açar. Başlayan grev Hüseyin Usta’ya Cezmi Baba’yı, Halil’i, tramvay grevini ve patronların oyunlarını yeniden hatırlatır. Nevres Bey’in işçilere yaptıkları karşısında kendine kızar. 30 yıldır gözü bağlı bir şekilde, körü körüne, korkarak, kendine güvenmeyerek Nevres Bey’in yanında çalıştığına inanamaz. Patronların işçi babası değil, işçileri ezen, sömüren, bölen, kimi kez zorla kimi kez vaatlerle posası çıkıncaya kadar çalıştıran, işçi düşmanı olduklarını görür. Hüseyin Usta grevin başına geçer, tramvay grevindeki dersleri hatırlar ve genç işçilere anlatır. Yıllarca susan, boyun eğen Hüseyin Usta, Nevres Bey karşısında başkaldıran bir işçiye dönüşür. Böylece dokuma fabrikasındaki grev kazanılır ve işçilerin zafer hanesine bir başarı daha eklenir.
Gözbağı, işçileri mücadeleden alıkoyan korkuların nasıl aşılacağını, işçi sınıfının mücadele tarihinden örneklerle anlatıyor. İşçi örgütlerine, sendikalara düşen görevlerin başında böylesi romanların işçilerle buluşmasını sağlamak gelmektedir. İşçi kardeşlerimizi mücadeleye atılmaktan alıkoyan gözbağlarını hep birlikte söküp atmanın vakti çoktan geldi de geçiyor. Patronlar sınıfı, Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana, kendi haklarımız için örgütlenip mücadele etmeyelim diye türlü şekillerde gözlerimizi sıkıca bağlamaya devam ediyor. Ama şimdi vakit, biz işçilerin insanca yaşayacağı bir dünya için, patronların bağlarından kurtularak bütün işçiler arasında sınıfımızın örgütlü bağlarını oluşturma vaktidir. Romanın son sayfalarında Nevres Bey, Hüseyin Usta’ya fabrika ortaklığı teklif eder. Patronun amacı Hüseyin Usta gibi bir işçiyi yanına çekmek, böylece işçiler üzerinde bir denetim kurmak ve “bakın işçiler de patron olabiliyor, siz de çalışın sizin de olsun” propagandası yaparak bilinçleri bulandırmaktır. Hüseyin Usta Nevres Bey’in teklifini reddederken, isteğinin ne olduğunu şu cümle ile dile getirir: “Kendim için hiçbir şey, sınıfım için her şeyi istiyorum.” İşçi kardeşler, şimdi sıra bizim ne istediğimizde. Biz korkularımızdan sıyrılıp kendimiz ve sınıfımız için her şeyi istemeye hazır mıyız?
- Sömürü Düzenine Paydos Örgütlü İşçilerle Gelecek
- Karıncalar ve Filin Hikâyesi
- Uyandıran Masalcı Samed Behrengi’nin Ekini
- “Mübadele Öyküleri” İzmir’den Anlatıyor…
- Ana Romanı ve Bugüne Yansıyanlar
- Gözbağı ve İşçi Hüseyin’in Dönüşümü
- Erzurumlu Emrah’ın Hikâyesi, Bizim Hikâyemiz
- Savaşın Gerçek Yüzünü Anlatan İki Kitap
- Sarı Mehmet Olmak!
- Fakir Baykurt, “Gece Vardiyası” ve Göçmenler
- Şikago Mezbahaları ve Kapitalizm
- Cefakâr Galip Ustalar ve İnsanlığın Özgürlük Bahçesi
- “Ölümün Ağzı”
- Gücümüz Birliğimizden Gelir!
- Büyük Biraderler İş Başında!
- Rıfat Ilgaz: Ses Ol, Işık Ol, Yumruk Ol!
- Genç İşçi Xu Linzi
- İşçi Sınıfının Tarihe Tanıklık Eden Ozanları
- Bal Arıları, Bülbül ve Açgözlü Dev
- Yaşamı Geliştirenler: Haliç’in Direnen İşçileri
- Zulme Karşı Çıkmanın Mutlaka Bir Yolu Vardır
- “Kendimiz İçin Yürüdük…”
- Umut Şarkılarını Birlikte Söyleyelim!
- Bahis Oyunu Aslında Kimin Oyunu?
- Depremin Yaraları Kanamaya Devam Ediyor
- Ne Kadar Vergi Veriyoruz, Karşılığında Ne Alıyoruz?
- Dert Bizde Derman Ellerimizde, Birliğimizdedir!
- İşçi Dayanışması 195. Sayı Çıktı!
- Direnç Çiçekleri İşçi Sınıfının Bağrında Filizlenir
- Anne Karnında Başlayan Eşitsizlik
- Sendikal Örgütlülük Kâğıt Üstünde Kalmasın
- Tarihin Bir Yankısı: Sınıfına İnan, Gücüne Güven!
- Bu Fikirleri Kimler Üretiyor?
- Kamuda Tasarruf Paketinden Payımıza Düşenler
- Kapitalizm Yıkılmadan İnsanlık Nefes Alamaz!
- İşçi Dayanışması 194. Sayı Çıktı!
- Bir Müthiş Bahtiyarlık: “Anlamak Gideni ve Gelmekte Olanı”
- Bir Şarkının İzinden: Bir Yere Gitmiyoruz!
- Acımız Öfkeye, Öfkemiz Mücadeleye Dönüşsün!
- İsrail’le Ticaret ve Sermayenin Fıtratı
Son Eklenenler
- İstanbul 112 Ambulans çalışanları ve SES İstanbul Şubeleri, 26 Temmuz Cuma günü Avrupa İl Ambulans Servisi Başhekimliği binası önünde, yaşanan sorunlara çözüm bulunması talebiyle basın açıklaması gerçekleştirdi. Yapılan basın açıklamasına 112...
- Otoriter, faşist rejimlerin iktidarda olduğu dönemlerde toplumsal değerler aşındırılır, insanlar yalnızlaştırılır, bencillik ve bireycilik daha fazla öne çıkar. Zulme ve haksızlığa karşı çıkmak aptalca, kişisel çıkarları ön planda tutmak, bunun için...
- Kemal Türkler anılırken yaşadığı dönemle ve mücadele arkadaşlarıyla, sınıf mücadelesinde elde ettikleri kazanımlarla anılıyor. Bize öyle önemli bir miras bırakmış ki katledilişinin 44. senesinde bizler onu hâlâ aramızda ve kavgamızda hissediyoruz....
- İstanbul Çatalca’da bulunan, sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş et ürünleri üretimi yapılan Polonez’de baskılar ve hukuksuzluklar artıyor, işçiler de sendikal haklarına sahip çıkmaya devam ediyor. Tekgıda-İş Sendikasının yeterli çoğunluğu sağlayarak...
- Siyasi iktidar Türkiye’nin dört bir yanını maden şirketlerine peşkeş çekmeye devam ediyor. Son olarak Emsa Enerji ve Madencilik şirketi Tokat’ta 30’dan fazla köyün yaylası ve su havzası olan Sorhun Obasında altın aramak için sondaj çalışmalarına...
- Sermaye sınıfının sendika düşmanlığına ve ücret gasplarına karşı işçilerin ve emekçilerin mücadeleleri sürüyor. İstanbul Çatalca’da Polonez işçileri patronun sendika düşmanlığına karşı direnişe geçti. Şişli Belediyesi işçileri ücretlerinin eksiksiz...
- “Fabrikadaki çoğu kadın 600-700 işçiye haklarının ellerinden gideceğini anlattığımızda protestoya katılmayı tereddütsüz kabul ettiler. Fabrikada sendikasız işçi yoktu. Kadınlar erkeklerden daha bilinçliydi. Sınıfsal olarak da meseleyi biliyorlardı....
- Başka dilde bir şarkı söylendiğinde sözlerini anlamayız. Yine de şarkıda akan hisler yüreğimize kolaylıkla işler. Elbette müziğin gücü ve evrenselliğidir bu. Ancak esas güç, egemenlerin ne yaparlarsa yapsınlar önüne geçemeyecekleri duygudaşlık...
- DİSK’in kurucusu, Maden-İş’in Genel Başkanı, Türkiye işçi sınıfının unutulmaz önderi Kemal Türkler, katledilişinin 44’üncü yılında Topkapı Mezarlığındaki mezarı başında anıldı. 22 Temmuzda gerçekleştirilen anmaya DİSK’e bağlı sendikaların üye ve...
- Türkiye işçi hareketinin yükselişe geçtiği 1960-1980 arası dönemi düşündüğümüzde bu yükselişe büyük katkısı olan Maden-İş geleneğini ve Maden-İş Genel Başkanı Kemal Türkler’i anmamak olmaz. Kemal Türkler, bu dönemin sembolü haline gelmiş isimlerden...
- Kemal Türkler… DİSK’in kurucusu, Maden-İş’in unutulmaz önderi… Dürüst, namuslu ve yüreği işçi sınıfından yana atan bir sendikacı… Katledilişinin 44. yıldönümünde büyük işçi önderi Kemal Türkler'i saygıyla anıyoruz.
- Özçelik-İş’in örgütlü olduğu Yolbulan Metal fabrikasında TİS görüşmelerinde anlaşma sağlanamaması üzerine işçiler 20 Haziranda greve başladı. Sakarya Şehir Hastanesi şantiyesinde çalışan İYİ-SEN üyesi taşeron işçilerinin ücret gaspına karşı 22...
- Bangladeş’te kamu sektöründe istihdam kotasına karşı öğrencilerin başlattığı protestolar büyüyerek devam ediyor. Kamu sektöründe kota sisteminin kaldırılmasını talep eden öğrenciler ve emekçiler kamuda işe alımda liyakata dayalı bir sistem...