Buradasınız
Gözbağı: Gözbağlarını Yırtıp Atanların Romanı
Gözbağı, işçi edebiyatının başarılı örneklerinden biridir. Erol Toy’un kaleme aldığı roman, emeğimizle var ettiğimiz dünyayı görmemizi engelleyen gözbağımızı nasıl söküp atacağımızı anlatıyor.
Romanın baş karakterlerinden Hüseyin, henüz 18 yaşında işçiliğe başlamış, genç bir işçidir. Onun işçiliğe başladığı Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş yıllarında işçilerin sendika, sigorta, iş yasası ve emeklilik gibi hakları yoktur. Fakat yasaklara rağmen tütün, tersane ve dokuma fabrikalarında çalışan işçiler insanca yaşayabilecekleri ve çalışabilecekleri haklar talep etmektedirler. Ücretlerinin düşürülmesine karşı çıkan İstanbul tramvay işçileri de yasak olmasına rağmen iş bırakıp, greve çıkarlar. Hüseyin’in roman boyunca okuyacağımız işçilik hayatı bu grevle başlar. Cezmi Baba ve Halil adlı deneyimli iki işçi grevin liderliğini yaparlar. Hüseyin, bu iki işçiden çok şey öğrenir. Devlet, bu yıllarda işçiler üzerindeki baskıyı arttırır. Cezmi Baba ve Halil tutuklanır, Hüseyin işsiz kalır. Sermaye sınıfının hedefi, işçilerin bilinçlenmelerini, örgütlenmelerini ve hakları için mücadele etmelerini engellemek, onları zifiri karanlığın içine hapsetmektir.
Böylece genç Hüseyin tramvay grevinden sonra işsiz kalır. Günler boyu süren işsizlik ve açlık, Hüseyin’in umutlarını ve yaşantısını cehenneme çevirir. Her şey bitti dediği anda bir fabrika inşaatında iş bulur. İnşaat tamamlanıncaya kadar gece gündüz demeden çalışır. Fabrika inşaatının sahibi Nevres Bey’dir. Hüseyin ile birlikte çalışanlar çoğunlukla yarı işçi, yarı köylü mevsimlik işçilerdir. İnşaat dokuma fabrikasına dönüşür ve Hüseyin bu kez Nevres Bey’in fabrikasında işçilik yapmaya başlar ve usta bir işçi olur. O artık Hüseyin Usta’dır. Hüseyin Usta patronuna, tramvay grevindeki Cezmi Baba’ya bağlandığından daha çok bağlanmaya başlar. Patronu olmasa kendisinin çoktan açlıktan ölmüş veya işsizlikten hapse girmiş olacağını düşünür, Nevres Bey gibi “iyi bir insanla” tanıştığına şükreder.
Zaman hızla akıp geçer ve 60’lı yıllara gelinir. Bu arada Hüseyin Usta evlenmiş ve bir çocuğu olmuştur. Kendisi hâlâ makine başındaki fabrika işçisidir. Fakat zamanla çevresinde göçlerin arttığına, işçilerin çoğaldığına ve fabrikaların büyüdüğüne sessiz sedasız tanık olur. 20 kişilik atölye 1500 işçinin çalıştığı dev bir fabrikaya dönüşmüştür. Çünkü Türkiye’de kapitalizm gelişmekte, sermaye büyümekte ve köyden kente binlerce insan akmaktadır. İkinci Dünya Savaşından sonra işçilerin sendikalaşma, hak arama, örgütlenme çalışmaları hızlanır. Hüseyin Usta açlık, işsizlik korkusunu aşamaz ve mücadelelere katılmaktan uzak durur. O hâlâ patronu Nevres Bey’in işçileri düşünen iyi bir insan olduğunu sanmakta, ona güvenmektedir.
Romanın son bölümünde, Hüseyin Usta’nın çalıştığı fabrikada işçiler ücretlerine 50 kuruş zam talep ederler ve sendikalaşırlar. Bu taleplerinin karşılanmaması üzerine işçiler grev hazırlıklarına başlarlar. Nevres Bey işçilerin grevi yürütemeyeceğini, bir aydan fazla dayanamayacaklarını düşünür. Oysa İstanbul’da başta Kavel olmak üzere kazanılamaz denilen birçok grev kazanımla sonuçlanmış ve örnek teşkil etmeye başlamıştır. Genç işçilerin mücadele kararlılığı, Hüseyin Usta’nın gözbağını söküp atmasına giden yolu da açar. Başlayan grev Hüseyin Usta’ya Cezmi Baba’yı, Halil’i, tramvay grevini ve patronların oyunlarını yeniden hatırlatır. Nevres Bey’in işçilere yaptıkları karşısında kendine kızar. 30 yıldır gözü bağlı bir şekilde, körü körüne, korkarak, kendine güvenmeyerek Nevres Bey’in yanında çalıştığına inanamaz. Patronların işçi babası değil, işçileri ezen, sömüren, bölen, kimi kez zorla kimi kez vaatlerle posası çıkıncaya kadar çalıştıran, işçi düşmanı olduklarını görür. Hüseyin Usta grevin başına geçer, tramvay grevindeki dersleri hatırlar ve genç işçilere anlatır. Yıllarca susan, boyun eğen Hüseyin Usta, Nevres Bey karşısında başkaldıran bir işçiye dönüşür. Böylece dokuma fabrikasındaki grev kazanılır ve işçilerin zafer hanesine bir başarı daha eklenir.
Gözbağı, işçileri mücadeleden alıkoyan korkuların nasıl aşılacağını, işçi sınıfının mücadele tarihinden örneklerle anlatıyor. İşçi örgütlerine, sendikalara düşen görevlerin başında böylesi romanların işçilerle buluşmasını sağlamak gelmektedir. İşçi kardeşlerimizi mücadeleye atılmaktan alıkoyan gözbağlarını hep birlikte söküp atmanın vakti çoktan geldi de geçiyor. Patronlar sınıfı, Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana, kendi haklarımız için örgütlenip mücadele etmeyelim diye türlü şekillerde gözlerimizi sıkıca bağlamaya devam ediyor. Ama şimdi vakit, biz işçilerin insanca yaşayacağı bir dünya için, patronların bağlarından kurtularak bütün işçiler arasında sınıfımızın örgütlü bağlarını oluşturma vaktidir. Romanın son sayfalarında Nevres Bey, Hüseyin Usta’ya fabrika ortaklığı teklif eder. Patronun amacı Hüseyin Usta gibi bir işçiyi yanına çekmek, böylece işçiler üzerinde bir denetim kurmak ve “bakın işçiler de patron olabiliyor, siz de çalışın sizin de olsun” propagandası yaparak bilinçleri bulandırmaktır. Hüseyin Usta Nevres Bey’in teklifini reddederken, isteğinin ne olduğunu şu cümle ile dile getirir: “Kendim için hiçbir şey, sınıfım için her şeyi istiyorum.” İşçi kardeşler, şimdi sıra bizim ne istediğimizde. Biz korkularımızdan sıyrılıp kendimiz ve sınıfımız için her şeyi istemeye hazır mıyız?
46. Yılında Kavel Destanı
Tıkır Tıkır!
- Sömürü Düzenine Paydos Örgütlü İşçilerle Gelecek
- Karıncalar ve Filin Hikâyesi
- Uyandıran Masalcı Samed Behrengi’nin Ekini
- “Mübadele Öyküleri” İzmir’den Anlatıyor…
- Ana Romanı ve Bugüne Yansıyanlar
- Gözbağı ve İşçi Hüseyin’in Dönüşümü
- Erzurumlu Emrah’ın Hikâyesi, Bizim Hikâyemiz
- Savaşın Gerçek Yüzünü Anlatan İki Kitap
- Sarı Mehmet Olmak!
- Fakir Baykurt, “Gece Vardiyası” ve Göçmenler
- Şikago Mezbahaları ve Kapitalizm
- Cefakâr Galip Ustalar ve İnsanlığın Özgürlük Bahçesi
- “Ölümün Ağzı”
- Gücümüz Birliğimizden Gelir!
- Büyük Biraderler İş Başında!
- Rıfat Ilgaz: Ses Ol, Işık Ol, Yumruk Ol!
- Genç İşçi Xu Linzi
- İşçi Sınıfının Tarihe Tanıklık Eden Ozanları
- Bal Arıları, Bülbül ve Açgözlü Dev
- Yaşamı Geliştirenler: Haliç’in Direnen İşçileri
- İşçi Sınıfının Mücadele Saflarını Güçlendirelim
- İşçi Dayanışması 193. Sayı Çıktı!
- Her İşyerine, Her Mahalleye Kreş İstiyoruz!
- Hayat Pahalı Ama Hayatımız Çok Ucuz!
- “Neyin Yoksa Ondan Sakın Vazgeçme Oğlum”
- Yarına Gidenler, Yarınlar İçin Mücadele Edenler
- Büyüyen Yoksulluk ve Sosyal Yardımlar
- Rakamların Ardına Gizlenen Gerçekler
- Sermayenin ve İktidarın Saldırılarını Püskürtmek İçin 1 Mayıs Ruhuyla Birleşelim
- İşçi Dayanışması 192. Sayı Çıktı!
- Bumerang Geri Döner!
- Engelli Koşu ve Örgütlülük
- “İş Barışı” mı Hak Arayışı mı?
- Dünden Bugüne Barış ve Adalet Özlemimiz İçin
- Yoksulluk Azaldı mı?
- Sermayenin Saldırılarına Karşı Birliğimizi Örgütleyelim!
- İşçi Dayanışması 191. Sayı Çıktı!
- Bir Ana ile Tanışmak…
- Sağlığımızı Mucizelerle Değil Birliğimizle Koruyabiliriz
- Koca Yusuf’tan Köroğlu’na, Onlardan Bize Kalan
Son Eklenenler
- İşçi Sınıfının Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü 1 Mayıs’ta bir kez daha dünyanın ve Türkiye’nin dört bir yanında işçiler meydanlara çıktılar. Kapitalist sömürüye, emperyalist savaşa, yoksulluğa, baskılara, eşitsizliğe, adaletsizliğe...
- Çorum’un Dodurga ilçesinde bulunan maden ocağında faaliyet gösteren ODAŞ Elektrik bünyesindeki Yel Enerji’de çalışan işçiler patronun sendika düşmanlığına karşı 9 Mayısta direnişe başladı. Yel Enerji işçileri kötü çalışma koşulları ve düşük...
- Sınıfımızın uluslararası birlik, mücadele ve dayanışma günü 1 Mayıs’ı geride bıraktık. Mücadele örgütümüz UİD-DER, bu sene 1 Mayıs’ı işçi kentleri olan Bursa ve Lüleburgaz’da kutlama kararı aldı. Bizler de bu doğrultuda tüm hazırlıklarımızı yaparak...
- Öz İplik-İş Sendikası, Başkanlar Kurulunu, direnişteki Durak Tekstil işçileriyle dayanışmak amacıyla Bursa’da gerçekleştirdi. Kurulun ardından sendika yöneticileri direnişlerinin 83. gününde Durak Tekstil işçilerini ziyaret etti. Burada yapılan...
- 1 Mayıs işçi sınıfının uluslararası birlik ve mücadele günü. Her 1 Mayıs’ta UİD-DER’li mücadeleci işçiler bir gelincik tarlasını andırır gibi dolduruyorlar meydanları. Her 1 Mayıs’ta, işçi sınıfının bu çalışkan evlatları coşku dolu, disiplinli...
- Merhaba dostlar, uzun zamandan beri çalışma şartlarım nedeniyle birçok etkinliğe katılamıyordum. Yaşımın genç olmasına rağmen heyecanımı yitirmiştim. Hem yaşadığım şehirlerde etkinliklerin olmaması hem de maddi imkânsızlıklar yüzünden uzak kalmıştım...
- İstanbul Eyüpsultan’da özel bir lisenin müdürü 74 yaşındaki emekli öğretmen İbrahim Oktugan öğrencisi tarafından silahla vurularak öldürüldü. Öğretmenler “Can Güvenliğimiz Sağlansın, Gerekli Tedbirler alınsın!” talebiyle İzmir’den Bursa’ya, Mardin’...
- 21-28 Nisan Ebeler Haftası ve 12-18 Mayıs Dünya Hemşireler Haftası vesilesiyle 10 Mayısta İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi önünde bir araya gelen hemşire ve ebeler basın açıklaması gerçekleştirdi.
- Bu sene 1 Mayıs’a UİD-DER’le birlikte bir işçi kenti olan Lüleburgaz’da katıldım. 1 Mayıs heyecanımız sabah saatlerinde başladı. Yol boyunca türkülerimizle, marşlarımızla 1 Mayıs alanına gittik. Tabii içimizde İstanbul’da kitlesel ve birleşik bir 1...
- 1 Mayıs’a gitmeden önce egemenlerin yarattığı algı yüzünden benim de endişelerim vardı. Fakat “Ben hakkımı savunmalıyım” diye düşünerek, arkadaşlarımın ısrarlı daveti sayesinde UİD-DER’le birlikte Bursa’da 1 Mayıs’a katıldım. İlk 1 Mayıs’ımdı, iyi...
- Ağır sorunlar altında bunalan işçi sınıfının bu sorunlar karşısında bir çıkış yolu bulabilmesi için sendikalarına sahip çıkması, sermayenin ve sendika bürokratlarının planlarını, niyetlerini boşa düşürmesi büyük önem taşımaktadır. Özellikle siyasi...
- Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na (TTK) bağlı maden işletmesinde 14 Ekim 2022’de patlama meydana gelmiş, 43 maden işçisi yaşamını yitirmiş, 9 işçi de yaralanmıştı. Patlamaya ilişkin 7’si tutuklu 23 sanığın yargılanmasına 8...
- İşçi Sınıfının Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü 1 Mayıs’ı geride bıraktık. 1 Mayıs’ta Türkiye’nin dört bir yanında gerçekleşen mitinglere yüzbinlerce sendikalı sendikasız işçi, işsiz, emekli, emekçi kadın, genç katıldı. İşçi ve...